25-02-2008 18:31:45

تةوةري شيعري طؤراني (ئةلَقةي دوةم) .... شاعير عيرفان ئةحمةد

 

زؤر كةس دةلَيَن شيعري -ليريك- شيعريَكي تايبةتي وخةسلَةتي خؤي هةية وكت ومت دةبص بؤ طؤراني بشي ، هةشة دةلَص هةموو شيعرص هةلَطري توخمي رِيَبازي ليريكة و دةميَنيَتةوة سةليقةو مةعريفةي ئاوازدانةر.

 لةرِاستيدا زؤر شيعر هةبوون كراونةتة طؤراني وهةردوو قسةكةش دةسةلميَنن. كةواتة زانرا شيعرو مؤسيقاو ئةدا لةهةمان كاتدا هةست و لةهةمان كاتدا زانستن. ئةم هةست و زانستةش هةم خؤرسك وهةم بةهرةن.

هونةري بةكؤمةلَ (الفن الجماعي ) زؤر جار خةونةكان تيايدا وةك يةك بةدي نايةن. شيعري ثتةو لةطةلَ مؤسيقاي كرض وكالَ يان بةثيَضةوانةوة، دةسطا وئاميَري تؤماركردني كؤن ونالةبار، كةم زانستي تؤماركردن بةدةسطا وئاميَري هةرة مؤديَرن.

 بوون بة طؤرانيبيَذ هةروا بةئاساني وبةئاستي دةنطيَكي تؤزيَك خؤش و رِؤشنبيريةكي بؤش !

شيعري كلاسيكي كوردي لةرِووي زمانةوة وشةي عةرةبي زؤر تيَداية، لةو وشة عةرةبية كلاسيكيانةي كة نةوةي ئةمرِؤ تيَيان ناطةن، ئةو مةسةلةية ثةرضةكرداري لةسةر طؤرانيش هةية، ئةمة لةلايةك ولة لايةكي تريشةوة شيعري هاوضةرخمان لةتةوةرةيةكي تةسكي وادا دةسورِيَتةوة كة ويَناو واتاكاني زؤربةي طؤرانيةكاني لةيةكتري دةضن ! هونةري شيعر نةيتوانيوة رِيَطاي خؤي لةثيَكهاتةي طؤراني يةكدا بدؤزيَتةوة، هةندص طؤراني كةم نةبيَت.

كةواتة شيعري ليريك وةك رِيَبازيَكي شيعري لاي ئيَمة نية، تةنها كؤمةلَيَ هةولَي هةمةلايةنةي واهةية كةنةيتوانيوة كؤمةلَطايةكي هونةري ليريكي وةها برِةخسيَنص كة طؤراني كوردي بكاتة خاوةني كةسايةتي هاوضةرخانةي خؤي .

مةسةلةي هاوسةنطي نيَوان شيعر وئاواز باشترين رِيَطاية بؤ دروستكردني طؤرانيةكي كوردي طونجاو لةطةلَ سةردةمدا. ثتةوي شيعرو تؤكمةيي ئاواز جةستةيةكي طةرم وثرِ لةطيان دةبةخشنة طؤراني . خراثي هةريةكةشيان، ئةوي تر باجي ئةدات.

دةكرص بةتةنها شيعريَكي جوان يارمةتي طؤرانيةكي ئاوازخراث بدات بةلآم لةجةستةي ئةو كارة هونةريةدا تةنها يةك ضاوي بؤ دروست ئةكات، ئةوي دي نوقسان دةبيَت.

من لةطةلَ ئةوةدام ليريك خاسيةت و ماهيةتي خؤي هةية. هةرضةندة دةوترص هةموو شيعرص بؤ طؤراني دةشص ئةطةر ستافي كارةكة شياو بيَ، لاي ئيَمة شاعير ودانةري ئاوازو مؤسيقا بؤشاييةكي طةورة هةية لةنيَوانياندا كة ئةو بؤشايي ية مةعريفي ية. كةم مةعريفةي شاعير لةمؤسيقا وزانستي مؤسيقي . كةم شارةزايي ئاوازدانةريش لةشيعر وقؤناغةكاني ، دةبص كةي بتوانين ئةم دوانة تيَكةلَ بكةين ؟

مؤسيقا لة ئةكاديميا وثةيمانطاكاندا لةسةر بنةرِةتي طةشةثيَدان و كةشف كردني توانا نية، هيَندةي جيَطايةكي خويَندنة وةك شويَنةكاني تر، بؤية كاتص ئةو خويَندكارة دةبيَتة مؤسيقاذةن هيَندةي وابةستةي كارة تةقليديةكانة ناتوانص داهيَناني نوص بكات. بؤية زؤربةي جار مؤسيقا لةشاخيَكةو شيعر لةشاخيَكي تر. حالَةتيَكي هارمؤني واش دروست نابص كة مؤسيقا تةعبير لةطةوهةري شيعر بداتةوة شيعرةكةش كالآ بةبالآي مؤسيقا بيَت. لةم لاشةوة ئيَمةي شاعير تةنها بةطوص وبةحالَةتة هةستيةكة لةمؤسيقا تيَدةطةين بطرة زؤر جار ئاستي هةستي مؤسيقيمان كةمترة لةكةسيَكي ئاسايي .

 طؤراني ثيَداويستيةكي رؤحي ية بؤ ذيان نةك ثرؤذةيةكي دةستةجةمعي وئةكاديمي رِوت وقوت.

عيرفان ئةحمةد

سليَماني