ئةديب وطزيري ثؤليس

كـيَـشــةي ئـةدةب وسـياسـةت لـة ولاَتـة سـؤشـياليسـتةكـان

بةشي شةشةم وكؤتايي

نوسيني: جؤرج بالوشي هؤرفات

وةرطيَراني: محةمةد هةريري

طةورةترين ئافرةتي ئةديب دةكريَتة كارةركةر لة ضين

هةنديَك نوسةري بةناوبانط لةو ماوةيةدا ضيان بةسةر هات ؟

رِؤذنامةي (بيبلز دايلي) ثةكيني لة ذمارةي 7ي ئابي سالَي 1957 دا هةوالَي ئاشكرا بووني "رِيَكخراويَكي بةرهةلَستكاراني حيزبي ئاشكرا كرد كة نوسةريَك هةلَطري خةلآتي ستالين، خاتو (تينط لينط) و (شن ضشي) نوسةر رِابةرايةتي يان دةكرد. ئةو رِيَكخراوة ثيلاني دادةنا بؤ هةلَكوتانة سةر حيزب لة كؤرِي نيشتماني ئةدةبيات وهونةر لة مانطي تشريني يةكةم"

دوايي رِؤذنامةكة بةو قسانة كؤتاي بة ووتارةكةي هيَنا:

"حيزبي كؤمةنيستي سورة لةسةر ئةوةي كة ئةدةب وهونةر ثيَويستة لة رِاذةي ئامانجة سياسييةكان دابن ثيَداويستيةكاني قؤناغة جؤر بة جؤرةكاني شؤرِش دابين بكةن".

 (تينط لينط) يةكيَك بوو لة كؤمنيستة بةرايييةكان وبةرزترين نوسةر بوو لة طشت ضين دا، ودانةري رِؤماني (رِؤذ لةسةر رِوباري شانطاكان هةلَدص) ية، كة خةلآتي ستاليني ثص وةرطرت لة سالَي 1953. تينط لينط سةركردة و رِابةري سةرسام كرد كاتيَك قايل نةبوو نكولَي لة كردةوةكاني بكات، هةر ضةندة لةوةتي سالَي 1931ئةندام بوو لة حيزب.

ئينجا لةنيَو هةلَمةتة ناوزرِانة رِةسميةكاني ضين كة دوا بة دواي ئةوة دةستي ثيَكرد، تةنها باسي نمونةيةك دةكةين:

رِؤذنامةي (شينابوت) لة يةكي ئةيلولي سالَي 1951 لة ذيَر ناونيشاني (كارتيَكردني نةطريسي طياني بؤطةني (تينط لينط) رِيشة كيَش كةن) طوتي: نارِةزايي وبيَزاري سةرلةبةري ولآت دادةطريَت كاتيَ نوسةريَك لة يادي دةضص كة (ئةركي ئةدةب ئةركي بورغي وواشةرة لة ئاميَر ودةزطاي حيزب)

ئينجا (تينط لينط) لة هةموو ئةرك و وةزيفةكاني دةركرا. يةكيَك لة سزاكاني يان بلَيَن شيَوازيَكي تةمبص كردني ئةو كؤنة كؤمةنيستة كة 25 سالَ بوو لةو حيزبةدا بوو، جؤريَكي تايبةتي بوو لة كاري قورسي رِيسواكةر. لة سةريان كرد حةوش وبان وثليكانةي ساختوماني يةكيةتي نوسةران لة ثةكين ثاك بكاتةوة.

بايةخ دان بة ضةنديةتي بةرهةمي ئةدةبي نةك بة ضؤنيةتي

لة سالَي 1958 هةلَمةتي حيزب بة طورِتر بو دذي ئةوانةي سةرثيَضي فةرمانةكاني دةكردن لة نوسةرة (كؤنةثةرستةكان) ئةوانةي وا دةزانن "ئةرك و ئامانجي سةرةكي ئةدةب وهونةر باس كردني هةلَة وكةم وكورتييةكاني كؤمةلَطاكةمانة…" هةروةها حيزب تاوةنباري كردن كةوا"دوذمني حيزب وطةلن. خائن وتيَكدةرن".

لةوانةية سةيرترين بةلَطةنامةي ئةدةبي لة جيهاني كؤمةنيستيدا ئةو نامةية كراوةية بص كة يةكيةتي نوسةراني ضيني لة 7ي ئازاري سالَي 1958 بلآوي كردةوة. ئةوةش ضةند برِطةيةكي ئةو نامةية:

"ئةطةر نوسةران دة هةنطاوي طةورة بؤ ثيَشةوة باويَن لة كاتي هةنطاوة طةورةكاني سؤسياليزم بؤ ثيَشةوة. بصطومان شتي سةرسورِهيَنةر، يةك بة دواي يةك رِودةدات ؛ لة نيَوةرِؤكي ئةو شتة سةر سةرِهيَنةرانةوة دةيةها شيعر ودراما ورِؤمان ديَنة كايةوة … هةروةك ضؤن ئيَمة دةمانةوص (برِي) بةرهةم هيَناني ثؤلآ بزانين لة ولآتةكةمان، بة هةمان شيَوة طةل دةيةويَت (برِي) بةرهةم هيَناني ئيَمة بزانيَت لة بواري ئةدةبةدا. زانيني ئامانجةكان كرداري ضاوديَري ئاسان دةكات ورِيَطا خؤش دةكات بؤ طةشةسةندن و رِةخنةي خودي. ثيَويستة لةسةر هةر يةكيَك لة ئيَمة خؤي بخاتة ذيَر ضاوديَري بةكؤمةلأ وطشتي… ئةوانةي دةستيان هةلَطرتوة لة شيعر نوسين ثيَويستة هةر ئيَستا وبة خيَراي دةست بة نوسين بكةنةوة… ثيَويستة لةسةرمان شتيَك داهيَنين، كورت بص يان دريَذ. ئةطةر ئةو (ذمارانة) مان بةرهةم هيَنا كة يةكيةتي نوسةران ضاوةرِوانيمان لَصدةكات، ئةو كاتة بواري ثاشةكشةكردن بؤ دواوة ناميَنيَت. ضونكة هةر ثاشةكشةيةكمان كرد ئةوا متمانةي طةل لة دةست دةدةين".

لة ثاش شةش مانط سةرؤكي يةكيةتي نوسةران باسي ئةو هةنطاوة طةورةيةي كرد كة لة بواري ئةدةب هاتة كايةوة:

 "لة مانطي حوزةيَران وتةموز وئابي ئةم سالأ ئةو شانؤطةريانةي كة ثيَشكةش كران، دوو هيَندةي ئةو شانؤطةريانة بوون كة ثار ثيَشكةش كران. هةروةها ذمارةي شيعر ورِؤمانيش دوو قات زياديان كردبوو.

جا لةبةر ئةوةي ذمارةيةكي زؤر لة نوسةران لة زيندان بوون، يان بؤ سةربازطةكاني كاركردن رِةوانةكرابوون، داوايان لة مليؤنةها كريَكار كرد بة خيَراي دةست بدةنة نوسين، تاكو بيسةلميَنن كة ثيَويستيان بةو نوسةرانة نيية (كةهونةر مةندن زياتر لةوةي كؤمةنيستي سور بن) لةمةو دوا طرنط نيية نوسةران لة نوسين مان بطرن، ضونكة كريَكاران وجوتياران دةتوانن لة جياتي ئةوان بنوسن !!

ئاذانسي دةنط و باسي ضين لة 24ي ئةيلولي سالَي 1958 ئةو هةوالَةي بلآوكردةوة: "لةبواري ئةدةب وهونةر دةتوانين سةرنجي طةشةسةنيَكي بالآ وبص ويَنة بدةين لة نيَو ضيني كارطةران … لة سولد-هسين، لة ئوستاني هوبي نيوةي خةلَكي ئةو ناوضةية كة ذمارةيان (400. 000) كةسة لة بوارة جؤربةجؤرةكاني هونةرو ئةدةب كار دةكةن. تا ئيَستا 14 مليؤن مادةيان بةرهةم هيَناوة لة شيعر وئةدةب وويَنة… هتد لة ئوستاني كيانطسو (300. 000) كريَكار وجوتيار لة شةش مانطي رِابردوودا نزيكةي 10 مليؤن مادةي هونةري وئةدةبييان بةرهةم هيَناوة، هةروةها كريَكاراني شانطاهاي (800. 000) بابةتي هونةري يان بةرهةم هيَناوة لة سص مانط"

لةو رِؤذطارة 650 مليَؤن ضيني بة ئارةزوي خؤيان كاريان دةكرد بة (حةماسةتيَكي زؤرةوة) . ئةوةي هةبوو خةريكي بالَندة كوشتن بوو هةشيان بوو بابةتي هونةري بةرهةم دةهيَنا. كة لةو ساتةوةختانةدا هةنديَك رِؤذنامةنووس دوضاري طيروطرفتيَكي زؤر هاتن لة ئةنجامي ئاماذة كردنيان بؤ مافي سروشتي طةل لة 8 سةعات نووستن بةريَوةبةراني. بةرهةم هيَنانيش بةر ثرساني رِؤشنبيرييان رِةخنة باران دةكرد لةبةر ئةوةي هاني كريَكارانيان دا بؤ خؤدزينةوة لة كاري بيَطاري زؤرةملي وبةفيرؤداني ضوار كاتذميَر بةبيانوي نوسيني ضوار ديَرة شيعري دذمان وبيَ ناوةرِؤك. هةرئةو جؤرة شيعرانةش بوون كة يةكيةتي نوسةران بة شانازيةوة ديَر ديَر دةيانذمارد.

رِؤذنامةي (بيبلز دايلي) ثةكيني لة 21ي نيساني سالَي 1958 ضةند نموونةيةكي لةو شيعرانة بلآوكردةوة كة (ئةديبة تازةكان) بةرهةميان هيَنابوو، ئةوةش نموونةيةكة:

خؤشةويستم لة بناري ضيا

لة هونطميشوانط نيشتةجيية

منيش نيشتةجيي باكوري ضيام

لة سينطهواتكون

ويستم طؤرانيةكي بؤ بضرِم

بةلآم ضياكة دةنطي برِيم

ويستم طولَيَكةي دياري كةم

بةلآم ضيا نشينةكان تةطةرةيان خستة رِيَم

ئةو سالأ هةردوو بةري ضيا

لة يةك خيَزان كؤبوونةوة بؤ هاريكاري

 ئيَستا دةتوانم هةموو رِؤذيَك بيبينم

ئةوةش لة نموونة بةرزو باشةكان بوو، وا بزانم ثيَويست بة تةعليق ليَدان ناكات.

ئةديبان لة كارطةي ثؤلآ كار دةكةن

ئةم كةين وبةينةش سةري نةطرت وئةنجامي ضاوةرِوانكروي بةدةستةوة نةدا. ذمارةيةكي زؤريش لة نوسةران هةر بة بص دةنط لةسةر مانطرتنةكةيان بةردةوام بوون، هةنديَكي تريش شتي وايان نووسي كة (بة كةلَكي بلآوكردنةوة نةدةهاتن) هةنديَكة تريش توانيان (بابةتي زيان بةخش دةربارةي كؤمةلَطةي ضين) بلآوبكةنةوة، كةلة ئاكامدا سزا دران. ديكتاتؤري ئةدةب هاورص (كومؤجؤ) سةر لة نوص بةطذ (بيرمةندة كؤنةثةرستةكان) دا هاتةوة وطوتي :"هاولآتيان رِازي نين لةو بيرمةندانةي كة نةيانتوانيهةنطاو بنيَن بؤ ثيَشةوة"، وهةروةها طوتي:

 "ميَذوو ضاوةرِواني كةسيَكي دياري كراو ناكات. ميَذوو دذي سؤز وعاتيفةية، كؤمؤنيستيش شؤرِشيَكي بةردةوامي بص برِانةوةية بؤية دةبيَت توانةوةي بيرمةندان لة بؤتةي شؤرِش ببيَتة شؤرِشيَكي بةردةوامي هةميشةيي".

ئةو بيرمةندة شؤرِشطيَرِانةي كة نةيان زاني وشةي (ثؤليسي نهيَني) لة جياتي ووشةي (ميَذوو) دابنيَن، هةر دةمودةست بة خيَرايةكي سةرسورِهيَنةر زانيان كة ثؤليسي نهيَني ضاوةرِواني ئةو كةسانة دةكات كة (ميَذوو) رِازي نيية ضاوةرِوانيان بكات. لة 6ي ئازاري سالَي 1956 ئاذانسي دةنط و باسي نويص ضين رِايطةياند كةوا ثيَويستة لةسةر هةموو كةسيَك (ئةوةي حيزب خؤشي دةوص وثصي خؤشة، ئةويش خؤشي بوص وثصي خؤش بيَت وئةوةي حيزبيش رِقي لييةتي، ئةويش رِقي لي بيَتةوة".

ئةو نوسةرانةي كة توانيان خؤيان بدزنةوة لة سةربازطةكاني كاركردن يان زيندان كردن موضةيان لي برِين. ئينجا رِؤذنامةي (بيبلز دايلي) لة 5ي تشرينييةكةمي سالَي 1958 هةوالَيَكي بلآوكردةوة وطوتي ضاث كةراني ثةكين ثةيرِةوي ضاثكةراني شانطةهايان كرد لة هيَنانة خوارةوةي رِيَذةي ئةوثارةيةي كة دةياندا نووسةران بؤ (50%) ثةنجا لةسةدا.

رِؤذنامةكة برِوبيانوي بؤ ئةم كارة هيَنايةوة وطوتي:

"ئارةزوكردني ثاداشتي ثارة وثول بوو كةثالَي بة نوسةرانةوة نا بيرؤكةي خؤ ثةرستي بورذوا طةشة ثيَ بدةن لة ثيَناو شؤرةت وناوداري ودةست كةوتة ماديةكان هةر ئةوةش بوو ئةو بيرؤكة ضةوتةي طةورة كرد دةربارةي بيَز ليَكردنةوة لة كاري دةستي … بةلآم ئيمرِؤ ئةديبان لة ثيَناوي سؤشياليزم كاردةكةن، نةك لة ثيَناو شؤرةت و ثارة و ثول!".

ثاش ضةند رِؤذيَك يةكيةتي نوسةران بة طةرمي ئافةريني ليَكرا لة سةركةوتني لة كؤكردنةوةي خويَنةران ورِؤمان نووسان وضيرؤك نوسان ورِةوانةكردنيان بؤ كارطةكاني ثؤلآ بؤ كاركردن.

هةر تشريني يةكةمةوة رِؤذنامة رِةسمييةكان ئاماذةيان بؤ ماندوويي وشةكةتي طةلي ضين دةكرد، لة دةست سياسةتي هةنطاويَكي مةزن بةرة وثيَشةوة.

ئةو كؤكردنةوة بةزؤرمليَيانة بوة هؤي ثرِ بووني سةدةها طوند وناوضةي فراوان بةخةلَك سةرةرِاي ئةوةي كة خؤشيان ثرِبوون لة دانيشتوان. وبةكورتي ئةو ناوضانة ببونة عةماريَكي بةشةري ثرِاوثرِ، ئةوةش بوة هؤي جيا كردنةوةي ئافرةتان ومندالآن لة ثياوان وداناني هةر دةستةيةك لة سةربازطةي تايبةتي خؤي. رِؤذنامةكانيش لة سوضيَكي شاراوةدا ئاماذةيان دةكرد بؤ رِوداني دةبةريَك ضوون وشؤرِشي ئاشكرا ليَرة ولةوص، تةنانةت خرؤشؤفيش لة بةردةم كؤنفرانسي بيست ويةكةمدا، حيزبيكؤمةنيستي ضيني تاوةنبار كرد بة رِوخاندني ذيَرخاني كؤمةنيستي بةو هةولأ وتةقةلآيةي كة داي بؤ بازدان وطةيشتن بة كؤمؤنيزم بةر لةوةي بارودؤخي ئابووري طونجاوي بؤ برِةخسص.

ئةوةي طرنطة لةو دان ثيَهيَنانةي خرؤشؤف ئةوةية كة ئيَش وئازاري مليَؤنةها ضيني كة ناردران بؤ كاري بيَطاري وزؤرةمليَي هةمووي بة فيرؤ ضوو.

هةلَمةتيَكي نوص ي رِق وقين

برِياري ليَذنةي ناوةندي دةرضوو بة كةمكردنةوةي هةلَمةتي كؤكردنةوة، ماوةيةكي والآبوون هةر بة دواي ئةو بريارةدا هات نوسةران طةرِانةوة سةر نوسيني رِاشكاو بص ثيَض وثةنا، بةلآم هيَندةي نةبرد شؤرِشي تيبت هةلَطيرسا ودام ودةزطاي حيزبيش بة طورِ كةوتةوة بةدرِةفتاي نواندن لةطةلَ نوسةر ورِؤشنبير وهونةرمةندان، هةلَمةتيَكي نويَي رِق وقين دةستي ثيَكردةوة كة قوربانييةكاني ذمارةيةكي زؤر بوون لة كةلَة ئةفسةراني سوثا وخاوةن كارطةكان وخويَندكاران ومامؤستايان.

بة طويَرةي كؤرياي باكور دةتوانين بلَيَن هةمان بارو دؤخي ضينة. ضونكة حيزبي كؤمةنيستي لة كؤريا لةذيَر سايةو رِيَنموويي فةرمانةكاني حيزبي كؤمةنيستي ضين دةضيَت بةرِيَوة. سةرنجمان داوة كة برِيارةكاني حيزب لة كؤرياي باكور هةردةم داوايةكي لة طةلة و بة شيَلطيَرييةوة داوا دةكات لة نوسةراني كؤريا لة ثشت ليَذنةي ناوةندي بوةستن وبةرطري بكةن لة برِيارةكاني: رِؤذنامةي (تةنط سنمون) دةمرِاستي حيزب داخوازييةكاني حيزبيلة نوسةران لةو ضةند خالَة كورت كردةوة:

1-فيَركردن وطؤشكردني طةل بة ئايدؤلؤذيةتي كؤمةنيستي.

2-نواندني طةشبيني دةرهةق سةركةوتنة ضاوةرِوانكراوةكاني دوا رِؤذ، ئةوةش تةنيا بةو نوسةرانة دةكرآ كة تةيار وئامادةباش بن بة تيَروانيني ماركسيزم ولينينزم لةمةرِ جيهان.

3-دةبيَت حيزب نوسةران ناضار بكات بة ريَطاي حيزب وشيَوازي حيزب بيركةنةوة وبةرهةم بيَنن وكار بكةن وبذين. رِؤذنامةكة زياتر لةسةري رِؤي وطوتي: نووسةر وهونةرمةندان هةرطيز لة ذيانياندا سةر ناكةون ئةطةر خؤيان ضةكدار نةكةن بة سياسةتي حيزب وثشت نةبةستن بة ريَنمويةكاني حيزب. ثيَويستة نوسةر وهونةرمةندان وةك ميَوان ورِيَبوار وسةيركةري بةر سيَبةر نةبن. ثيَوستة بةشداري بكةن لة ترش وتالَي كريَكاران لة ويَندةرص لة طؤرِةثاني كاركردن، كةوا بوو دةبا دةوري ليَذنةي ناوةندي حيزب بدةين بة رِابةرايةتي (كيم ئيل سونط) بةرةو ثيَشةوة هةنطاونيَين وئالآي رِياليزمي سؤشياليزمي بةرز بكةينةوة. بةلآم هةتا مانطي حوزةيراني سالَي 1959 نةمان بيست ئةو ئةديب وهونةرمةندانةي كة بةشداري تالَي وسويَري جوتيارانيان و كريَكارانيان كردبوو يةكيَ‍كيان لةو طةشتة بطةرِيَنةوة !

سةربازطةكاني طرتن لة ظيَتنامي باكور

فوباو: باسترناكي ظيَتنامة

طزيراني ثؤليس لة ظيَتنامي باكور، ئةوانةي لة هةنديَك لايةن سةركةوتوتربوون لة مامؤستا ضينييةكانيان، دوضاري تةنط وضةلَةمةيةكي زؤر هاتبوون بة دةست ئةديبان ونوسةرانيان، ئةو ئةديب ونوسةرانةي كة لةطةلأ ئةو هةموو هةلَمةتة قةلآضؤكردنة وةرزييانةي دةرهةقيان ئةنجام دةدرا، بة طرتن ولةسيَدارةدانيان، بةلآم هةر بةردةوام بوون لةسةر خةباتي سةختي بص وضاني خؤيان، تةنانةت بةردةواميش بوون لة نوسيني (بابةتي كؤنةثةرست وزيان بةخش وذةهراوي) لة توند وتيذترين ماوةكاني دذة هيَرشي حيزب بؤ سةر ئةواندا.

رِيَذةي كوشتن وخؤكوشتن بة شيَوةيةكي ئاسايي وةكو هةموو ولآتة كؤمةنيستةكان بةرز بؤوة، نةك بة تةنيا لة نيَو نوسةراندا بةلَكو لة نيَو رِؤذنامة نوساني طؤظار ورِؤذنامةكانيشدا.

هةموو بلآوكراوة وضاثةمةنييةكان لة سةرةتادا لة ذيَر ضاوديَري حيزب دةستيان بةكار كرد، طرنطترينيان (جياي فام) و (نهان فان) بوون، كة دواي هةلَوةشيَندرانةوة ولة جياتي ئةوان رِؤذنامةي (فان) يان دةركرد لة سةرةتاي سالَي 1957دا، بؤ سةثاندني دةسةلآتي حيزب بةسةر ئةدةب. لة ثاش دةرضوني يةك دوو ذمارةي تا رِادةيةك باش. . يةكسةر مؤري كؤنةثةرستي يان بة نيَوضةواني رِؤذنامةي (فان) يش وةنا، ئينجا لة سالَي 1958 هةر بةيةكجاري ناوي ون بوو. دوايي لة جياتي ئةو رِؤذنامةي (فان هوك) يان دةرهيَنا، كة ئةويش ضي نةبرد كةوتة بةر تةشةرة وتوانجي رِةخنةكاني حيزب، ئةو حيزبةي كة بة هيض رِؤذنامةيةك رِازي نةدةبوو.

لة ظيَتنامي باكوور ثاكسازيةكي طةورة وفراوان ئةنجام درا لة دذي ضيني بةرهةلَستكاران بة يارمةتي دوو هاوثةيمانة طةورةكان يةكيةتي سؤظيةت وضيني ميللي.

ئينجا كالآي نازناوي (وةرزيَرة دةولَةمةندة ضةوسيَنةرةكانيان) برِيية بالآي ضةند وةرزيَرةكي هةذار ونةدار وضةند جوتياريَكي بضوك، ئينجا بة سةدانيان لي كوشتن وهةلَواسين. ئينجا با بيَينة سةر باسي (فوباو) كة بة باسترناكي ظيَتناميان ناو دةبرد، هةرضةندة جيهاني رِؤذئاوا نوسةري مةزني سؤظيةت (باسترناك) دةناسيَت، بةلآم بة داخةوة فوباي مةزن وناسراو وناودار نيية لةو جيهانة.

فوباو لة يةكيَك لة رِؤمانةكاني (نزيك بوونةوةي ئاهةنطي زةماوةند) كةلة ئةيلولي سالَي 1957 بة ضاثي طةياند، باسي رِوداوي دلَدار ودلبةريَك دةكات كة تازة ثيَك طةيشتبوون، دوايي هةردوكيان دةطيريَن لة هةلَمةتي ثاكسازي (كشتوكالَيدا) رِؤذنامةي (فان هؤك) لة ذمارةي مانطي ئابي سالَي 1958 هيَرشيَكي توندي بردة سةر ئةو رِؤمانة ونازناوي (ئابرِوبةري) لي نا، ضونكة خيَزاني كضةكة بة هةلَة ثؤليَن كرابوو لة رِيَزي مولَكدارةكان، كة ئةوةش دوضاري سةر ئيَشةيةكي زؤري كردن، دوايي رِؤذنامةكة لةسةري رِؤيي وداني ثيَداهيَنا كة:

 "ئةوانةي بةهةلَة لة ريزي مولَكداران حسيَب كران لة هةلَمةتي ثاكسازي كشتوكالَيدا بص طومان خةلَكيَكي زؤر بوون" بةلآم دةستي هةلَبرِي لة دذي هةلَويَستي سةلبي نوسةر وطوتي:

"بةكورتي، لة طؤشةنيطاي (فوباو) دا رِذيَمةكةمان بؤطةن و طةندةلَة. لة كاتيَك دا دةبينين باسي ديمةني ئةشكةنجةداني ستةمديدةكان وفةرمانةكاني لة سيَدارةدان دةكات بة طازاندةو نارِةزايييةوة. لةلايةكي تر هةر بة دةطمةن نةبص باسي سةركةوتنةكان ودةسكةوتةكانمان ناكات، دةبينين فرميَسك دةباريَنص بةسةر مةزارطةي سكرتيَريَكي حيزب كة بة بص تاوان لة سيَدارة دراوة. بةلآم ورتةي لةدةم نايةتة دةر بةرامبةر طؤرِي مولكداريَكي ستةمكار وضليَس كة لة تةنيشت مةزارطةي ستةم ليَكراوةكةية سةرةرِاي ئةوةش رِؤمانةكة رِيَبازي مةيدان خوازي سياسي دذي هةلَةكاني ثاكسازي طرتؤتةبةر. هةروةك هةموومان ثصي ئاطادارين، كةوا رِيشةكيَش كردني هةلَةكان وهؤية سةرةكييةكاني ئامانجي سةرةكي سياسةتةكاني حيزبةكةمانة، سةبارةت بة رِوداوةكاني رِابردوو وئةو زيانانةي كة ثرِ ناكريَنةوة وماوةيان بةسةر ضووة، كةس مافي ئةوةي نيية ضاوةرِيَي موعجيزة لة حيزب بكات وئةو زيانيانة تيهةلَيَنيَتةوة".

 لةطةلأ ئةو رِةخنانةش (فوباو) ثاشطةز نةبؤوة ووةلآمي دايةوة وطوتي:

"هةتا ئيَستا خيَزان طةليَكي زؤر وزةوةند هةن دةنالَيَن لة ذيَر باري ستةم وناوزرِاندندا سةبارةت بة بؤرة ثياوانيَكي وةكو ئيَمة كة نةويَراين بةرطري لة هةق بكةين لة ماوةي طةردةلولة نوصيةكةدا".

"بةلآم لة رِاستيدا ئةو رِاثؤرتانةي كة سازكراون لة ثاش طرتني ذمارةيةكي زؤر لة نوسةران، ئاماذة دةكةن بؤ نووسةرانيَكي زؤر كة بةرطريان كردوة لة مافةكاني طةل، بةبةلَطةي ئةوةيكة زؤربةيان بونةتة ميواني زيندان وطرتوخانةكان".

بستة بالآي دلَ فراوان لة زةبةلاحي بص دل ضاكترة

لة زنجيرةيةك ويَنةي تةنز وكاريكاتيَريدا، نيطاركيَش ورِؤمان نووس (تران دؤي) هيَرشيَكي توندي كردة سةر (رِياليزمي سؤشياليزم) لة يةكةم ويَنةي ئةم زنجيرةية ويَنةي هونةمةنديَك ديارة كة سةرطةرمي نيطار كيَشاني طولَيَكة بة ئةسثايي، لة ويَنةي دووةمدا طزيريَكي نابةلَةد لة هونةر ديارة وثرسياري ناقولآ ئاراستةي نيطار كيَشةكة دةكات، و دوثاتي دةكاتةوة كة ثيَويستة نيطار كيَشان لة رِاذة وخزمةتي ثةيامي سياسيدا بن.

لةسةرةتا فةرماني ثيَدةكات ويَنةي كريَكاريَك بكيَشيَت، (جا لةبةر ئةوةي كريَكاران وجوتياران وسةربازان يةك ثارضةن وجيا ناكريَنةوة) دةبيَت ويَنةي جوتياريَك وسةربازيَكي تر بخاتة سةر تابلؤكةي. ئينجا طزيرةكة دةلَيَت:" ثيَويستة هةر يةكيَك لة كريَكار وجوتيار وسةرباز بة (دةستة وتاقم) ثالَثشت كرابيَت بؤية ثيَويستة ويَنةي ئاثؤرةي جةماوةريَك بكيَشيَت لة ثشتي هةر يةكيَكيانةوة. لة كؤتايدا دةبينين نيطار كيَشةكة ثةتي ئارامي ثضرِاوة وفلَضة وبؤية وتابلؤكةي توورِ داوةتة ئةو ناوة، وبة نائوميَدي ضاوي برِيوةتة بةيداخ وجةماوةري هةلَمةت بردوو، تابلَؤي طؤلَةكةش لة ذيَر ثصيان هةلَثرِوكاوة.

هةروةها (تران دؤي) نوسةري ضيرؤكي (زةبةلاحةكان) يشة، ئةو زةبةلاحانة ضياكان دةبرِن و زةرياكان بيَطار دةكةن، بة بص ئةوةي طوص بدةنة نالَةي ئةوانةي لة سؤنطةي ئةو كارة قورسانةوة ئةنجن بة ئةنجن دةبن.

نوسةر ويستويةتي بلَيَت:" زةبةلاحةكان بة بص دلأ دروست كراون. ثالَةواني رِؤمانةكة طوزارش لة هةستي خؤي دةكات ودةلَيَت:

"ئةطةر بتوانرص زةبةلاحي خاوةن هؤش ودلأ دروست بكريَت، بص طومان ئةوة شتي ضاكة. بةلآم ئةطةر لة توانادا نةبوو، ضاكترة كارةكةري بضوك بة قةد بالآي مرؤظي ئاسايي دروست بكريَت بة مةرجيَك خاوةن دلأ ودةروني فراوان بن) … لة كؤتاييدا (تران دؤي) طيرا ولة نووسينيش قةدةغةكرا. بةلآم لاي هةنديَك نوسةري تر زةبةلاحةكان بة تةنيا بص دلَ نين بةلَكو بص ميَشكيشن، نوسةري رِؤماني (طةلةكؤم بووني ئاميَرة ميكانيكيةكان) ي (مين هوانط) نةفامي ودةبةنطي وساويلكةيي طزيرة ثؤليسةكاني بواري ئابووري وثيشةسازي دةردةخات. بؤية رِؤذنامةي (نهان دان) ي رِةسمي (مين هوانط) ي تاوةنباركرد بة خؤثةرستي ولووت بةرزي وتيَكدةري. (مين هوانط) لةو ضيرؤكةدا توانج دةطريَتة طةندةلَي ثرِؤطرامي بنيات نةرانةي حيزب كة ضؤن بة هةزاران طيان و ئاميَري فةوتاندوة. هةروةها (مين هوانط) زؤر بة بص شةرمانة زاتي ئةوةي كرد هيَرش بباتة سةر يارمةتيية جواميَريةكاني ولآتة هاو رِيَبازةكان) .

ثاش ئةوةي كة (مين هوانط) بة ئةنداميَتي كؤمةلَةي (تران دان) تاوةنباركرا (تران دان) شاعيريَكي لاو بوو زؤر بة بآ رةحمانة هةلَسوكةوتي دةرهةق كرا لة سةربازطةيةكي زيندان، دوايي بؤ ماوةي ضةند سالَيَك لةبةر ضاوان بزر بوو) لةوانةية ئةو نووسةرةش كة ناضاركرا بيَدةنطةي لي بكات دوضاري هةمان ضارةنووسي تةم و مذاوي هاوةلَةكاني بوبيَت. لة ماوةي نيَوان مانطي شوبات و ئازاري سالَي 1958دا (هةزارةها نووسةر و هونةرمةند و كةلة رِؤشنبيران ئامادةي زنجيرة وانةيةك بوون كة حيزب رِيَكي خست بوو) .

كة ناونرا بوون بة (وانةكاني خةبات) . ئةو ناونيشاني ناويَكي رِوكةش بوو بؤ هةلَمةتي ثاكسازي بير وهؤشي بة كؤمةلأ. بةذداربوواني ئةو كؤرِانةش (ميواناني) قوتابخانةكاني حيزب بوون.

رِؤذنامةي ( (كيو كوك) ) لة 27ي نيساني سالَي 1958 نوسيويةتي:

ئةو نووسةرو هونةرمةندانةي كة ئامادةي ئةو كورِانة بوون، ( (لة سةرةتادا دانيان بة تاوةنةكانيان دانةهيَنا. ئةوةش شتيَكي نوي نيية) ) . بةلآم دوايي ئيعترافيان كرد لةسةر خؤيان و رِابةراني ضةتة و لادةرةكاني تر. ئينجا بةذدار بووان نامةيةكيان ئاراستةي (سنتكوم) كرد تيَيدا ثةيمانيان دا بوو كة بة ثصي تواناي خؤيان بةذداري بكةن لة (خةبات) بؤ ضارةسةركردني دةرووني خؤيان وسةر لة نوي بنياتنانةوةي لة بؤتةقةي حيزبدا. لةدواي دا ئيعتيرافةكان و رِةخنةخودييةكان بة كؤمةلأ لة رِؤذنامةكان ضاثكران، بة دواي ئةوةش ضةندةها وتار لة رِؤذنامةكان بلاَوكرانةوة، كة هيَرشيان دةبردة سةريان وتاوانباريان دةكران بة دوو رِوويي، و داواي دان ثيَداهيَنانيَكي زؤرتريان ليَدةكردن. ئةو ئيعتيراف ثيَكردنة وهيَرش بؤ كردنة بة دواي ئةو، شيَوازيَكي كؤني بة ناوبانطة لة يةكيةتي سؤظيةت وضين و ولآتاني تر (لة ماوةكاني ثاكسازيدا) ضونكة كؤمةلَطةيةكي طةورة ثيَك دينص لةثرِؤسيَسي هةلَمةتي ثاكسازي هؤش و شؤردني دةماغ دا.

هةنديَك لة نووسةران ثاش ئةوةي ئامادةنةبوون خؤيان تاوةنبار بكةن وئيعتيراف بكةن ون بوون. هةنديَكي تريش تاوةنباركران بة تيَكدةر و ترؤتسكايةتي وةك (نطوين هوانط و تران تيوباو) وطةليَكي تر، هةروةها تاوةنباركران بة دةست تيَكةل كردن لةطةلأ كؤنةثةرستان وسيخورِاني ئيمثرياليزم. لة ثاش ضةند رِؤذيَك، بة رِةسمي جارِي طيرانيان بة درا. تا ئيَستاش نازانرص ئايا لة سيَدارة دراون يان نا.

ضؤن بةرطري نووسةرة ئازاديخوازةكان هةرةسي هيَنا

لةماوةي مانطي نيسان و ئاياري سالَي 1958 هةلَمةت بةردةوام بوو لة دذي هةنديَك نووسةر (لةوانة سص شاعيري ناودار و دوو سةرنووسةر و ضةند ضاثكةر و مامؤستاي زانكؤ) ي تيَدا بوون، رِؤذ نةبوو رِؤذنامانةي بة طةرمي هيَرشيان نةكةنة سةر، ئةوةي مايةي سةرسورِمان بوو كة ئةو رِذنامانة شيَوازة نةطريسةكاني ثؤليسي نهيَنييان بةكار دةهيَنا دةستيان دةكردة بلآوكردنةوةي ضةندين تاوانة ساختةكؤنةكان و ضةند نموونةيةك لة نامةكاني خويَنةران كة تيَيدا داواي سةثاندني تووندترين سزا و ئةشكةنجة دةكةن بةسةر تاوةنبارةكان، سةرةرِاي ليَشاويَك لة سوك و رِيسواكردني كةسايةتي. لةثاشان لة هةموو لايةك تاوةنبار دةكران بة كاولكاري يا ترؤتسكايةتي يان هةر شتيَكي تر. . ئةو شيَوازة توندو تيذة بةمةبةستي ضاوترساندني ئةوانيتر بوو. لةطةلأ ئةوةشدا هةر بةردةوام بوون لةسةر هةلَويَستي نةطؤرِيان. لة تةمووزي1958 يةكيةتي نووسةران ضةند ئةنداميَكي ناوداري دةركردن ضونكة (بةردةوام بوون لةسةر هةلَويَستي هةلَةيان) هةروةها ئةنداميَتي ضةندانيتري هةلَواسراسي، ئاطادارييةكي توند و تيذيشي ئاراستةي (هةنديَك نووسةر كرا لةبةر ئةو كردةوة هةلَة و ضةوتانة كة ثصي هةلَسابوون) .

هةلَبةتة نووسةرة دةركراوةكان ماوةي بلآوكردنةوةي هيض شتيَكيان ثص نةدرا هةروةها ضاثكةرانيش خؤيان لةو نووسةرانة لادةدا كة ئةنداميَتي يان هةلَواسرابوو، بةو شيَوةية بةرطري ئةديبان و نووسةران هةرةسيهيَنا.

دةبواية حيزب كاري خؤي تةواو بكات. بةدةركردني ئاطاداري كردنةوةيةكي رِةسمي دةرضوو ( (كةوا ثيَوستة لة سةر هةموو كريَكاراني بير لة هةر ئاست و ثلةيةكدا بن خؤيان دامادةكةن و نؤرة بطرن بؤ ئةنجامداني كارة لاشةيييةكان لة كارطةكاني ولآت و لة تيثة سةربازييةكان)

لةسةرةتاي سالَي 1959 ررِؤذنامةي ( (طةلي ظيَتنامي) ) طوتي هةموو نووسةران يان زؤر بةيان بةسةر كارطة وكانةكان ثةرت و بلآوكرنةتةوة بؤ فيَربووني كاريَكي بةرهةم هيَنةر. ثؤليسي ئاسايش بؤ خؤي ضاوةديَري و سةرثةرشتي هةلَمةتي خؤ طؤرِيني دةكرد بة هؤي كارة لاشةييةكان.

هيَندةي نةبرد بة خيَراييةكي ئةنديَشةيي ويَنةي نووسةر و هونةرمةندان رِؤذنامةكاني داطير كرد، وبة بزةيةكي ساختةوة سةرطةرمي ضالأهةلَكةندن وزةوي كيَلآن و كارةكاني تر بوون.

بةلآم هةنديَك لةو نامانةي كة هونةمةندان خؤيان نووسيبويان ئابرِوي بزة ساختةكانيان دةبرد، لة وانةش:

 (لةسةعات ثيَنجي بةياني دا كار دةستي ثيَدةكرد)

 (ذةمةكانم طؤشت ناناسص بة تةنيا ئاشناي طذوطياية) ! !

لة ثاش سص مانط كؤبوونةوةيةكي ياد خستنةوة بةسترا بؤ بيَطاران، نووسةر وئةديبا و بيرمةندان هيَشتا ئامادة نةبوون دان بة تاوانةكانيان دابنيَن، بؤية سةر لة نوص خرانة بةر بيَطاري بؤ ماوةيةكي ناديار بة بيانوي ئةوةي (هيَشتا تؤوي سؤشياليزم لة دلَةكانيان ضةكةرةي نةكردبوو.)

هاوار لةو تاوانةم: خةونم بةسةربةستييةوة دةديت !

هةلَبةتة هةموو ضين و تويَذيَك لةناو رِؤشنبيران هاودةردي هونةرمةندان و نووسةرانيان بوون.

ئةوةتا لة 13ي تشريني دووةمي سالَي 1958 رِاديؤي هانؤي رِايطةياند كة هةر ضةند ولات طةليَك ثيَويستي بة ثزيشك ونؤذداران هةية (لةطةلأ ئةوةشدا تيثي دووةم كة ثيَك هاتبوو لة 1300 مامؤستا و خويَندكار لة ثةيمانطاي ثزيشكي و دةرمان سازي هانؤي، بةرةو ناوضةي (هاي دؤنط) بة رِيَكةوتن بؤ كاري لايي)

هةر لة مانطي ئةيلول يش 300 ئةكتةري كورِ و كض ي شانؤ نيشتمانييةكان (بة خؤشي خؤيان) بؤ كاركردن هاتنة ثيَشةوة.

ئينجا مامؤستاي فةلسةفة (تان دوك تاو) داني ثيَدا هيَنا كة رِؤذنامةي فةرةنسي بة كؤمةلَةي نووسةراني ( (نهان فان) ) داوة كة (رِاستي مةسةلةي هةنطارياي شيَواندبوو و هيَرشيشي بؤ سةر يةكيةتي سؤظيةت كردبوو. .) هةروةها داني بةوة هيَنا كة طوتويةتي:

 (سةركةوتن بؤ ديموكراتيةتي دذي ستالينزمة) ئينجا دريَذةي بة قسةكانيدا وطوتي: (مةبةستم لة دووثاتكردنةوة لةسةر سؤشياليستي يؤطسلاظي و ثؤلوني ئةوة بوو ستايشي لايةنة ضارةسةركراوةكاني بكةم كة هاوتاي رِيَبازي بؤرذوازي بوون. . ئاي لةو تاوانةم: من خةونم بة ديكتاتؤريةتي ثرؤايتارياوة دوديت بؤ مسؤطةركردني تةرزة سةربةستييةك وةكي ئةوةي لة فةرةنسادا كرا.)

رِؤذنامةي ( (نهان دان) ) لة 28و29ي نيساني سالَي 1958 نوسيبوي: (تاواني هةرة طةورةي نووسةران ذةهراوي كردني بير و هؤشي لاوان بوو)

 ( (خويندكاراني زانكؤ بة بيرورِاي نووسةراني دةستةي (نهان فان و جيام فام) ذةهراوي بووبوون، لةثاش تةواوكردني خويَندنشيان بة هةر ضوار لاي ولآت ثةرش و بلآودةبوونةوة بة ميَشكيَكي ئاخنراو بة بيرورِاي ذةهراوي ئةو نووسةرة كؤنةثةرستانة. بؤية دةسةلآتداراني طوند وشارؤضكةكان رِوو بة رِووي طيرو طرفتيَكي زؤر دةبوونةوة لة سؤنطةي كارتيَكردني ئةو كؤمةلَة بةد ناو و بةد كارانة)

كاكلَةي وتارةكة لةو ضةند ديَرة خؤي دةنواند:

ئةوةي مايةي نةنطي و شةرمةزارية ئةوةية كة برِوبيانوةكاني كؤمةلَةي (بيتؤفي) لة هةنطاريا، وكؤمةلَةي (ثؤثروستؤ) لة ثؤلؤنيا، و كؤمةلَة رِاست رِةوةكاني ضين، كؤمةلَةي ( (نهان فان_جياي فام) ) لة ولآتةةكةمان … هتد. . هةمووي يةك تةرزن و لة يةك سةرضاوة هةلَدةقولَيَن)

ئةديباني ولآتة كؤمةنيستييةكان دوضاري دذوارترين و نالةبارترين و سامناكترين ثيشة هاتوون.

ئةديبان لةماناي ديكتاتؤريةتي ثرِؤليتاريا ناطةن

لة نيَو شةثؤلَة يةك بةدواي يةكةكاني داخستني ووالآبوون و ديسان داخستنيدا، نيَوةرؤكي ئةو تاوانانة دةطؤرِيَن كة ئارِاستةي نووسةرانيان دةكةن:

1-   جوان سازي و ناياب كاري بة لادانيَك دادةنريَت روةو (هونةر لة ثيَناوي هونةردا) هةروةها كؤنةثةرستي ورِاكردنة بؤ رِابردوو، وبةرةو بابةتة نا سياسييةكان.

2-   خؤ كيَشانةوة لة سياسةت، و نووسيني ناسياسي. نووسةران كةنارطير دةكات لة قوللةبةرزةكانيان ولةسةر بابةتة كلاسيكيية طؤشةطيرةكان دةبيَتة هةويَني نوسينةكانيان وئةنجامةكةشي بةوانة دةطات:

 (ميَذوو) لة ثيَشبركص بة جيَيان ديَلَص. ضونكة شان بة شاني (كاتة بةنرخةكانيان ناضن بة رِيَوة) بةلَكو (دةبنة كؤسثي بةردةم رِةورِةوةي ثيَشكةوتني ميَذوو) لة ئةنجامدا دةبنة ضةند (طؤشةطيريَكي دوور لة طةل) .

 (لة كاتيَكدا لاوان و كريَكاران و جوتياران لة ناخي دلَةوة لة ذيَر سايةي سةركردايةتي حيزبة مةزنةكةمان يةك دةطرن، لةو كاتة ثيرؤزةدا نووسةران لة دورطةي هونةرةكانياندا طؤشةطيري دةكةن) هؤي ئةو هةلَة تاوانانةش دةطةرِيَتةوة بؤ: ئةوةي نووسةران بة ضاكي تويَذينةوةي ماركسيزم و لينينزميان نةكردوة، بؤية ناتوانن بة شيَوةيةكي رِيَك و ثيَك بيربكةنةوة ولةماناي ديكتاتؤريةتي ثرؤليتاريا و لة ماناي كؤمةنيستيدا بطةن. كة بة بةرزترين ثلةلة ثةيذةي طةشةسةندني مرؤظايةتي دادةنريَت.

بي طومان ئةو تاوانانةش سزاي تونديان بة دواوةية كة، لة ئاكامدا هةنديَك نووسةر كؤلأ دةدةن و بة ضؤك داديَن، هةنديَكيش خؤيان دةدةنة دةست ثيلانةكاني حيزب بة شيَوةيةكي كاتي، هةنديَكي تريشان لة مانطرتني بآ دةنطييان بةردةوام دةبن.

لة جيهاني كؤمةنيستيدا شةش دةستةي سةرةكي طرنط و جؤراوجؤرهةن لة نووسةران:

1-لة نووسيني قةدةغةكراوان.

2-ئةوانةي دةويَرن بنووسن.

3-ئةوانةي دةويَرن نةنووسن.

4-ئةوانةي ناويَرن بنووسن.

5-ئةوانةي ناويَرن نةنووسن.

6-خؤبةئةديب و نووسةر زاناني لة فةرمان بةراني حيزب.)

لة ماوةي تؤقاندان و خةفةكردندا تةنيا نووسينةكاني دةستةي ثيَنجةم و شةشةم بلآودةكريَتةوة.

لةو ماوةنةدا طةل ناضار دةبيَت ثةنا بةريَتة بةر ئةدةبي نيشتماني و ئةدةبياتي كلاسيكي جيهان.

واش باوة ماوةكاني سةركوت كردني ماوةي والآبووني بة دواوة بيَت. لة ماوةي تؤقاندن و سةركوت كردن دا نووسةرة ثةسةند كراوةكاني لاي حيزب دوضاري رِق و كينةي جةماوةر وخويَندكاران وجوتياران و كريَكاران دةبن. ضونكة نووسةري بة كرصطيراو ترسنؤك طؤرة نووسةر طةليَك زؤرن. بةبةلَطةي ئةو شيعرة زؤرانةي كة نووسراون بؤ ستايش كردني ستالين وماوتسي تونط و هوشي منة و راكؤزي و هتد.

لة رِاستيدا هةنديَك لةو نووسةرانة زياتر مايةي بةزةيي ثيَداهاتنةوة بوون نةك رِق ليَ بوونةوة، ضونكة زؤربةي طةل دان بةو رِاستية دةنيَن، كةوا نووسةر و رِؤذنامةنووسان دوضاري دذوارترين وسامناك ترين ثيشة هاتوون لة ذيَر سايةي رِذيَمة كؤمةنيستةكاندا. ضونكة ئةوانة تاكة كةسانيَكن كةلة توانايان دا هةية طوزارش بكةن لة نارِةزايي وئيَش وئازار وخواستةكاني طةل.

بة كؤيلة كردني طةل

كاردانةوةي سةركردايةتييةكاني حيزب لة ولآتة كؤمةنيستةكان نةك بة تةنيا ثيََك دةضوون بةلَكو دةقاو دةق ضوون يةك بوون. بةردةواميش بةزمةكةيان نوص دةكردةوة بة هةلَبةستني ضةند تاوانيَكي نوص، بةلآم ئةوةي مايةي ثيَكةنينة لةو باس و خواسة ئةوةية تاوانة نوصيةكان هةر بة تةواوي بة ثيَضةوانةي تاوانة كؤنةكان دةبن؛

1-ضالاكي سياسي دذي حيزب. رِؤمان و شانؤطةري و كورتة ضيرؤك و شيعرةكانيان هيَرشي سياسين دذي رِذيَم.

2-ئةديبان ونووسةران بيرو هؤشي تازة ثيَطةيشتوان ذةهراوي دةكةن وهةست و سؤزي خةلَك لة دذي حيزب دةرذيَنن. بة قسةي خؤيان دةلَيَن (حيزب بةرطريليَكةري رِاستةقينةي بةرذةوةنديةكاني كريَكار و جوتياران نيية)

3- (نووسينة ئاشوب طيَرِورِوكةش كراوةكانيان دةل هان دةدةن بؤ كؤبوونةوة لة دةوري خؤيان) … هةروةها طةل دةلاويَننةوةو ستايش دةكةن و فريوي دةدةن بؤ شول هةلكيَشان لة دذي شؤرِش.

4- ( (ثيَيان واية ئةوان لة حيزب ضاكتر لة كؤمؤنيزم و لينينزم دةطةن) ( (لة هةمان كاتدا ئابرِوي خؤيان دةبةن كاتيَك دةلَيَن دكتاتؤريةتي ثرِؤليتاريا رِووثؤشي ديكتاتؤريةتي سةركردةكاني حيزبة)

لةدوا ماوةي خاوبوونةوةي ضنطي تؤقاندن نووسةرة كةنارطير ودورة ثةريَزةكان دةبن بة هيَما و مةشخةلَي شؤرِش لة دذي بيروكراتييةتي ستةمكاران.

شيعر و رِؤمان و كورتة ضيرؤك و شانؤطةرييةكان دةست دةكةن بة طوزارش كردن لةبارودؤخي رِاستةقينةي ولآت: بةو جؤرة ثةردة هةلَدةدةنةوة لةسةر فيَك وتةلَةكةكاني طزيرة سياسي يةكان ئةوانةي لةجياتي (بنياتناني دوا رِؤذيَكي طةشةدار، طةليان دةكردة كارةكةر و كؤيلةي دولَةت.)

نووسةران هةستو سؤزي طةليان جؤش دةدا ضونكة ئةوةي بة ضاوي خؤيان دةيان ديت بؤيان دةخستنة قالبي ئةدةب ووبؤيانيان بة ديار دةخست كةوا ذياني داماو و تؤقيَنةريان هةرطيز ناشيَت ببيَتة بنضينةي بةختياري مرؤظايةتي لة ئايندةدا.

هةر ضةندة رِذيَم دةيةويَت طةل تصبطةيةنيَت كةوا طزييراني ثؤليس شةرِي ضينايةتي دةكةن لة ثيَناو ئةوان و بةرذةوةندي ئةوان، بةلآم طةل طةيشتؤتة ئةو باوةرِةي كةوا جةنطي طزييراني ثؤليس بة تةنيا دذي طةلة و هةر سةركةوتنيَكيش بةسةر ضيني بةرهةلَستكار واتة سةركةوتنة بةسةر طةل زيادكردني ئيَش و ئازاريةتي طةل دةطةيةنيَت. ئةو رِؤمان و كورتة ضيرؤكانةي كة لة ماوةي والاَبوون دا دةنووسريَن باسي ذياني ناهةمواري كريَكاراني ثيشةسازي دةكةن لة ثاش هةر برِياريَكي ساختةي نوي ي حيزب بؤ بةرزكردنةوةي ئاستي كار و بةرهةم هيَنان و نزم كردنةوةي كريَص رِاستةقينة. ئةو سةركةوتنة مةزنانةي حيزب بةسةر كريَكاران وةكو سةركةوتن بةسةر ضيني دوذمناندا لة قةلَةم دةدريَت.

لة ثاش كوشتني مليؤنةها جوتياري دةولَمةند واتة (كؤلاكةكان) طزييراني ثؤليس رِووي شةرِةنطيَزيان بؤ لاي ئةو كةسانة وةرطيَرِا طواية (طياني كؤلاك دةيان بزويَنص) ، مةبةستيان ئةو جوتيارة هةذارانة بوون كة ئاواتةخوازي ذيانيَكي باشترن. لة ئاكامي ئةو هةموو كيَشمةكيَشمةدا طةيشتة ئةو ئةنجامةي كرد كةوا مةبةست لة دوذمناني طةل هةر طةلة و كةسيترنا!!!

ئةديبان ناتوانن ببن بة بورغي و واشةري بضوك

لة ئاميَري حيزب

سةركةوتنةكان بةردةوام بوون بةسةر بيرمةندة بةيدةست كراوةكان و قوتابيية شؤرِطيَرِةكان، ويةكا خورِة بةسةر طةلي رِاثةرِيو وهةروةها بةسةر ئةوانةي حةز بة ذيانيَكي كؤني خيَزاني دةكةن، و برِوايان بة ثايةندة ثيرؤزةكاني خيَزان و رِةوشت و ئاكاري دوور لة شةرِي ضينايةتي هةية، لة سةرووي هةموشيانةوة بةسةر ئةو كةسانةي كة خؤيان ناكةنة بورغي وواشةري بضوك لة ئاميَري مةزني حيزبدا.

دوايي شةرِ دةست ثيَدةكات دذي (داب و نةريتي كؤن كة هةزاران سالَة بةردةوامن) كة لة رِاستيدا جةنطة لة دذي ئاين و نةتةوةو نيشتمان ثةروةري. هةروةها جةنط دةطيَرِدري لة دذي رِياليزمةكان (ئةوانةي واقيعة سةلميَندراوةكان ثةسةند دةكةن بةسةر واقيعة لادةر و فريودةرةكاني حيزب) .

ئينجا طزييراني ثؤليس بةردةوام دةبن لة ليَداني دةهؤلَي سةركةوتن بةسةر طةلدا. لةو هةموو كةين و بةينة بؤمان بة ديار دةكةويَت ئةو دوذمنةي طةل كة ئةوان باسي دةكةن هةر مرؤظة !

لةو ليَكؤلَينةوةية، كة مةبةستي سةرةكيمان ضاوثيَخشاندنيَك بوو بةو ئةزموونة زؤرةي بةرهةم هيَناني ئةدةبي ئارِاستةكراو، تةنيا ضةند بةلَطةنامةيةكمان ثيَشكةش كرد وةك نموونة لةطةلَ كورتةيةكي دياردةكاني ئةو طيروطرفتةي كة بابةتي باسةكةمانة. دةبص هؤيةكي طرنط و بة هيَز هةبيَت كة ترس و بيم و دلَةرِاوكيَي طزييراني ثؤليسمان بؤ رِاظة بكات لة كاتي دةبةريَك ضوونيان لة طةلأ نووسةران و ئةديبان و هةنةرمةندان.

هةروةها حيزب كة بص هودة ضاوةرِوانة بليمةتيَك سةر هةلَدات و طوزارشي لة ئاوات و ئامانجي حيزب بكات بة جؤريَكي ثيَويست. دةبص لة ثشت ئةو ضاوةرِوانيية بص هوودةية هؤيةك هةبيَت. ثيَويستة هؤيةكي سةرةكي هةبيَت كة ئةو دياردة سةيرةمان بؤ رِوون بكاتةوة، بؤضي هةتا ئةديبة ثةيامدارة كؤمةنيستةكانيش ئةو شتة بةرهةم ناهيَنن كة حيزب ليَيان ضاوةرِوان دةكات. لةطةلأ ضاوثؤشين لة تيَكرِاي ئةو هؤ و دياردانة، من وا هةست دةكةم كة هؤي سةرةكي ئارةزووي سةرثص نةواندني تةواوي ئةدةب ناسازي نيَوان حيزب و مرؤظايةتيية. ئةو ناسازييةش دةتوانص بؤماني رِوون بكاتةوة بؤضي حيزب هةردةم دةرِوانيَتة هةر ئةدةب وهونةريَك وةك نةخؤشييةكيكةظنار وشةرِيَكيكؤمةلآيةتي.

لةوانةشة رِاظةكةي لةو هةل مةرجة نالةبارة بيَت كة تيوري كؤمةنيستي تيَيدا بة شيَوةيةكي ثرِاكتيكي جيَبةجصكرا، ئةويش ئةزةليةتي شةرِي ضينايةتيية، كةوا ثيَويست دةكات طةل بةردةوام (دوذمنيَكي طةل) هةبيَت.

لة ثاش قةلآضؤكردني ضينة دوذمنكارةكان كة لة ضيني بالآ وناوةندي و ضيني مولَكداران وثيشةسازان و سةرِافةكان و بازارطانةكان ثيَك هاتبوون، ديكتاتؤريةتي ثرِؤليتاريا ضةسثيَنرا. ئايا شةرِةكة كؤتاي ثص هات ؟! نةخيَر بةلَكو شةرِةكة طويَزرايةوة بؤ لادص، ضونكة (شيَوازي ذياني جوتيار بة شيَوةيةكي ئؤتؤماتيكي بةرةو سةرمايةداري ئةبات) . بة لةناوبردني ضيني جوتيارة دةولَمةندةكان و حالأناوةندييةكانيش نةوةستان، بةلَكو ئةو جارةيان ضيني دوذمن لة كيَلَطة طشتييةكان رِكةي طرتبوو (اعتصام) دةبا شةرِةكة بطويَزنةوة ئةوص.

حيزب جةنط دذي ضيني مرؤظايةتي دةطيَرِص

ماركسيزم و لينينزم دةلَيَت ضيني كريَكار ( (بةرذةوةندي هةقيقي) ) خؤي نازانيَت هةروةها كريَكاران بةبص كارطيَريَكي ليَهاتوو زوو دةبنة نيَضيري رِيَبازي يةكيةتيية بازرطانيية بورذوازييةكان كة دذي ديكتاتؤريةتي ثرِؤليتاريان، كةوا بوو ثيَويستة كريَكاران رِابةرايةتي بكريَن لة لايةن ثاسةواناني ثيَشةوةي ضيني كريَكار: واتة حيزبي كؤمةنيستي ثيَشرِةو. بةلآم ئةو ثيَشةواو ثيَشرِةوانة ناتوانن رِؤلَي سةركردايةتي و رِابةرايةتي كردن بطيَرن، ضونكة كةس و ئةنداماني حيزب بة بص سةركردايةتي ناوةندي بالآ توشي دووبةرةكص حيزبايةتي وشيرازة ثضرِان دةبن. ضارةسةريشي بريتييية لة (ناوةنديَتي ديموكراتي) (ئةوةش ناويَكي ظيستظالَيية دةيانةوص لة رِيَطايةوة ئةنداماني حيزب حوكم بكةن بةهؤي دةزطاي حيزب) ئةو ضارةسةرةش هةموو جؤرة جموجؤلَي سياسي و طفتوطؤو ليَكؤلَينة لة ئةنداماني حيزب وةياساغ دةكات. هةر ثرسياريَك ثةيوةندي بة ريَباز وجيَبةجصكردني هةبيَت رِةوانة دةكريَتة سةركردايةتي ناوةندي تا تةم ومذي لةسةر لاببريَت، جا ئةو سةركردايةتيية ناوي بوليتبؤرؤ بيَت يان بريزيديؤمي حيزب بيَت يان هةر ناويَكي تر بيَت، بةلآم دوذمناني طةل هةر لة طؤرِص دان ونابرِيَتةوة هةتا لةناو ئةو لاشة قةبةو زلةشدا، بةلَكو لة ريَزي ثيَشةنطي ثرِؤليتارياش هةن. هةر ئةنداميَكيش لة ئةنداماني حيزب دوذمنيَكي ضاوةرِوان كراوة. كةوابوو دةبيَ دةم نادةم ثاكسازي ئةنجام بدريَن. …

بؤية جوتياران و كريَكاران و ئةنداماني حيزب و ئةنداماني بريزيديؤم بةثصي ثيَناسةي تيوري ثراكتيكي (دوذمني ضاوةرِوانكراون) ، ضونكة دوذمن هةر كةسيَكة ئةطةر ئاميَريَك و نويَلَيَكي مل كةض نةبيَت لة ذيَر ضنطي ئةو ديكتاتؤرةي كةلةسةر لوتكة ضوار مةشقي دانيشتوة. لةو كيَشةيةشدا نووسةران و هونةرمةندان بةيدةست وكةوي ناكريَن بةئاساني ضونكة نووسةران و هونةرمةندان لةسةر سروشت و ئامانجي مرؤظ، لةطةل طزييراني ثؤليس هةرطيزاو هةرطيز رِيَك ناكةون.

ضونكة لة رِاستيدا ئامانجيانة مرؤظ هةر وةك مرؤظ بميَنيَتةوة.

كـــــؤتـــايـــــي

 

 

تيَبينى كوردستان نيَت:

ئةم نووسينة بيروبؤضونى نووسةرةكةيةتى، كوردستان نيَت لة ناوةرِؤكةكةى بةرثرسيار نيية.