بة ناوي كوردستاني طةورة!

 

تيرؤر و سياسةت.. ياسين بانيخيَلآني

سالَي 1933، لة ميَذووي ئةلَمانيادا، كة بة سالَي سوتاندني ئةدةب، هونةر، فةلسةفةو زانست دةذميَردريَت. سالَيَك هةموو دةنطيَكي ئازادي، شؤرِشطيَرِي و ضةثي تياخنكيَنرا. نازييةكان لةطةلَ هاتنة سةر حوكمدا بةناوي ناسيوناليزمةوةو هةموو كارو خةباتيَك لة ثيَناو ئةو بزووتنةوةدا دذي ئةوانة وةستانةوة، كة لةطةلَ نازيدا هاوبير نةبوون. لة 31\11\1933 هيتلةر لةنامةيةكدا بؤ رِؤزةنبيَرط( Rosenberg) دةنووسيَت:(يةكيَك لة مةرجة سةرةكييةكاني ئيَمة بؤ سةركةوتني بزووتنةوةي ناسيوناليزم ئةوةية، ئةو هزرة جيهانطةرايي و ثيَضةوانة لةطةلَ ئيَمةدا لةناوبةرين) ئةلَبةتة ئةم قسةيةي هيتلةر تةنها قسةي سةر كاغةز نةبوو، لةبةر ئةوةي لةطةلَ دةسةلآتطرتنةدةستدا ناوي هةموو نووسةران و كتيَبةكانيان بةسةر كتيَبخانة، ضاثخانةو هةموو دةزطاكاني رِاطةياندا لة ذيَر ليستي رِةش و سثيدا بلآوكردةوة. وا بزانم ثيَويست ناكات ئةوة رِوونبكةينةوة، كة ضةندةها نووسةر، هونةرمةندو خاوةن هزري بةتوانا لةناو ليستة رِةشةكةدا بوون و ئامادةبوون مةرطي مةنفا هةلَبذيَرن، بةلآم سازش لةطةلَ دةسةلآتدا نةكةن، ئةطةرضي زؤر بةداخةوة زؤر لةوانة زوو مليان بةر ضةقؤي نازييةكان كةوت.

لةسةردةمي بةعسي فاشيدا هةمان هةلَويَستي نازييةكاني ئةلَمانياو فاشييةكاني ئيتالَيا لةبةرامبةر نووسةر، هونةرمةندو مرؤظاني خاوةن هةلَويَست و شؤرِشطيَرِدا دووبارة بووةوة. كةسانيَكي ناوةرِؤك بؤش بؤ ثرِكردنةوةي ئةو بؤشاييةو ثاراستني بةرذةوةنديية تايبةتييةكاني خؤيان دةبوونة كؤلَةكةي ثتةوكردني ئةو دةسةلآتة خويَنرِيَذانة، ئةلَبةتة نمونةكان ئةوةندة زؤرن ليَرةدا نايةنة ئةذماردن، كة دةسةلآتي فاشي بةعس خؤيان و هزرةكانياني لةناو بردن. ئةو دةسةلآتة فاشييانة دةزانن، كة هزرو بيروباوةرِ بةهيض نرخيَك نايةنة كرِين بؤية تةنها رِيَطايةك بؤ رِيطاطرتن ليَيان و سةركوتكردنيان تةنها تيرؤركردنة و تةنها لةرِيَطاي تيرؤرةوة دةتوانن ئةو هزرانة بكوذن، ضونكة كوشتني هزر كوشتني خودي خاوةن هزرة، لةبةر ئةوةي خاوةن هزرو بيروباوةرِ(بوون) ي بةستراوة بة هزرو بيروباوةرِةكةية. كاتيَك دةسةلآتيَك خاوةن هزريَك وةك جةستة تيرؤر دةكات، لةوة تيَدةطات، كة دةتوانيَت تةنها بة جةستة واتة لة رِووي فيزيكييةوة ئةو كةسة بكوذيَت، بةلآم هزرةكةي لة دواي خؤي باشتر جيَطير دةبيَت و هةر بةزيندووي دةميَنيَتةوة وةك(سوقرات، لؤركا، ئيَريش مويهةزام و عةبدولخالق مةعروف) كة تا ئيَستاش نةك هةر بةزيندووي دةذين بةلَكو بوون بة ميَذوويةك، بةلآم كاتيَك هزرةكةي تيرؤر كرد ئةوكاتة ئةو كةسة هيض بوونيَكي ناميَنيَت. ديارة ئةم كارة تيرؤرانة زؤرجار خودي دةسةلآت نايكات بؤ ئةوةي دةمامكة ساختةكان لةسةر رِوخساري نةكةويَت، بةلَكو ثةنا دةباتة بةر كةساني هةلثةرست و كارةكان بةوان دةسثيَريَت. ئةو جؤرة كةسانة وةك زالو لةناو هةموو كؤمةلَطايةكداولة هةموو سةردةمةكاندا ئامادةيي خؤيان هةية و لة ئاوي ثاك، ليَلَ وزةلكاودا مةلةي خؤيان دةكةن.

ديارة كؤمةلَطاي ئيَمةش ثاش ثةنجا سالَ ذيَردةستةيي شؤظيَنيَتي عارةبي وسي سالَيش بةعس ئةستةمة وا بةئاساني لةذيَركاريطةري ئةوانةدا خؤي دةرباز بكات و زالوةكاني ثةروةردةي بةعس نةيةنة ناو طؤمة ثاكةكاني ئيَمةوةو نةيكةن بةزةلكاو. جطة لةوةش دةسةلآتةكان هةمان رِيَضكةي ئةو دةسةلآتة شؤظيَنيي و بةعسييانة نةبيَت، بةشيَوةيةكي وا تةنها ئيَمة جياوازي لة نيَوان زماندا بكةين، واتة هةمان دةستورو ياسا بةلآم ئةم جارةيان خؤشبةختانة بةزماني كوردي. ئةو هةموو كارو خةباتيَك بةتيرؤريشةوة لةثيَناو بةرذةوةندي نةتةوةي عارةبدا ئةميش لة ثيَناو بةرذةوةندي نةتةوةي كورددا، حةفتا سالَ ثيَش ئيَستاش نازييةكان لة ثيَناو نةتةوةي ئةلَمانيادا، ئةمة ئةو سياسةتة كوشندةية، كة خةلَكي شؤرِشطيَرِو ئازادي خواز هةستي ثيَدةكات و دةيخاتة ذيَر ثرسيارةوة، بؤ ضارةنووسي ئةو طةلة ستةمديدة، كة ضارةنووسي هةمان ضارةنووسي ميَذووي رِابردووي نةبيَت، بةلآم بةداخةوة هةرزوو تةثلَي فريودةرانةي دذ بة بيري نةتةوةي و بةرذةوةندي طةل و نيشتيمان ليَدةدةنةوةو خةلَكانيَكي ساويلكةي ثيَ فريو دةدةن تا رِةوايةتيش بةتيرؤرةكانيان دذي ئةو دةنطانة بدةن و لةم رِيَطةوة بةردةوامي بةدةسةلآتيان بدةن و طةليش وةك ميَطةليَك بؤ كويَ بيانةويَ ليَبخورِن.

ئةو دةسةلآتانةي لة ثيَناو بةرذةوةندي مانةوةي خؤيان لة سةر كورسي دةسةلآت هةر رِؤذةي ضارةنووسي طةل لةذيَر ناوي(بةرذةوةندي طةل و نيشتيمان) دا بةلا رِيَيةكدا دةبةن، زؤر ترسناكترن لة دةسةلآتي فاشي و نازييةكان، ضونكة ئةمانةي دوايي بة ئاشكراو بيَ ثيَض و ثةناو درؤ ئايدؤلؤذيةتي خؤيان رِادةطةيةنن ئةطةر ضي باجيَكي زؤريشي لةسةر بدةن، لةطةلَ ئةوةشدا دوذمنايةتي خؤيان لةطةلَ بيرة جياوازةكاندا رِادةطةيةنن، بةلآم ئةو دةسةلآتانةي لةناوةرِؤكدا دةسةلآتيَكي تؤتاليتاري و ميليتارين و هةر رِؤذةي لة ذيَر ثةردةي ئايدؤلؤذيايةكةوة دةردةكةون لة ئاكامدا جطة لةوةي خؤيان شكستيَكي رِيسوايانة دةخؤن، طةليش توشي كارةساتي طةورة دةكةن. ئةطةر بيَت و ئيَمة خؤمان لةم رِاستييانة طيَل بكةين و بة دروشمي فريودةرانة فريو بخؤين، ئةوا بيَطومان ضارةنووسيَكي ناديار ضاوةرِيَمان دةكات، بؤية دةبيَت رِيَطة لةو هةلثةرستة ناو بؤشانة بطرين، كة دةيانةويَت لة رِيَطاي ئةو دةسةلآتانةوة بانطةشةي ذةهراوي بلآو بكةنةوةو بؤ هةر يةكيَك لة ئيَمة هةية، كة سياسةتي ئةو دةسةلآتانةي بةستراوة بةضارةنووسمانةوة بخةينة ذيَر ثرسيارةوة، نةك ببينة ميَطةليَك ضاوةنوارِي شواني دةسةلآت بين تا خؤي بؤ كويَي دةيةويَت بمانبات.

 

 بؤ ثةيوةندي لةطةلَ نووسةر:  soransa@hotmail.com

info@kurdistannet.org

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org