گؤران، شاعيري نةتةوةي كورد ...  نووسيني: لاش بثكستروثم .... وةرگثذاني لة سوثدييةوة: ئةمجةد شاكةلي

 
13-05-2011 02:23

 

كوردةكان گةلثكي مةزنن، ذةنگة بيست ميليؤنثك ببن. خاوةني دةوصةتي خؤيان نين، بةلآم لة ولآتثكي يةكپارچة و پثكةوة گرثدراودا، لة توركيا و عيراق و ئثران و بةشثكيش لة سووريا و سؤضيثت دةژين. كوردةكان لة مثژوودا دةوصةتي جؤراوجؤر و جياوازيان هةبووة، هةرةدواينيان، ئةوةي پاش جةنگي جيهاني دووةم بووة. ، ذةوش و واقيعي ئةمذؤي كوردان، لة چةوساندنةوة و بيري نةتةوايةتي و نةريتثكي فةرهةنگيي بةهثزدا خؤ دةنوثنثت. ئةمة پاشخاني ئةو 7000-8000 كوردةية، كة ئثستا لة سوثد دةژين. بثگومان پاشخاني شيعرگوتني "گؤران" يشة. "گؤران" ناوي "عةبدوصلآ سولةيمان يا سصثمان"ة. ساصي 1904 يا 1905 لةدايك بووة و ساصي 1962 كؤچي دوايي كردووة. "گؤران" لة بنةماصةيةكي خانةدان و وةجاغزادة بووة، كة بة بنةچة خةصكي كوردستاني ئثرانن، وةلث دوايي هاتوونةتة كوردستاني عيراق و لةوث گةورة بووة. پاش مردني زووي باوكي، گؤران، ژيانثكي ناخؤشي هةبووة. گؤران، وةك مامؤستاي سةرةتايي و كارمةندثكي بچووكي دةوصةتيي و تثكؤشةرثكي نةتةوةيي و نيشتمانيي كورد و ذؤژنامةضان ژياوة. بة هةموو پثوةر و ديتنثك دةكرثت، گؤران، بة يةكةم شاعيري نوث و نوثخواز و نوثكةرةوةي شيعري كوردي دابنرثت. پاش شؤذشي 1958، كة كؤتايي بة دةسةلآتي بريتاني لة عيراقدا هثنا، گؤران، كارثكي باشي دةستگير بوو و لة زانستگةي بةغدا، كرا بة مامؤستا. لة سالآني دوايي تةمةنيدا، گؤران، كؤمؤنيست بوو. لة كاتي دوانةخؤشيدا، كة شثرپةنجةي هةبوو، لة نةخؤشخانة و پشووخانةيةكي دةوروبةري مؤسكؤ، چاودثري و تيمار دةكرا. نثوةكةي "عةبدوصلآ سولةيمان"، لة عةرةبي دةچثت، بةلآم نازناوةكةي، گؤران، نثوثكي كوردي ذاستينة و ذةسةنة و بةو پثيةش ناوثكي هيندوئةوروپايية. گؤران، بة واتاي "شارنشين، خةصكي شار، شاري" دثت، يا "ئةوكةسةي، كة جثگير و نيشتةجثية"، ئةمةش ناوثكة يا نيشانةيةكة، كة جثگر و نيشتةجثيةكاني كورد، لة ذةوةند و كؤچةرة ئاساييةكان جودا دةكاتةوة. ذةنگة وشةي "گؤران" لة كورديدا، هةمان ذةگي وشةي "گؤرد"ي سوثدي و "گراد" يا "گؤذةد"ي ذووسي هةبثت، كة لة نثوي شاردا هةية، وةك: "لثنينگراد" و "نؤضؤگؤذةد". شيعرة كؤنةكاني گؤران، كارثگةريي نةريتي عةرةبي و تةسةووفي ئيسلامييان لة سةرة. گؤران، لةو شيعرانةدا، ژن، بة شثوةيةك بةرز و پيرؤز دةنرخثنثت، كة لةگةص ئاسمان و بةهرة و بةخشندةيي شيعردا، دةيانكاتة يةك، (بنؤذة شيعري "ژن"؟) . پاشان تةسةووفةكة، دةبثتة شتثكي دنيايي و جؤرة ميتؤلؤژيايةكي كوردي. ژن، دةبثتة زةوي و خاك و دةبثتة يةكثك لة كچاني گةل. شاعير بةر لة هةر شتثك، وةك كةسثك، كة هاوار دةكات، وةك بانگدثرثك، بة دةنگثكي گاصتةئامثز و پذ لة ذووبةذووبوونةوة و ئارةزووةوة دثتة مةيدان. دةنگثكي بذوابةخؤبووي، گةلثكي بندةست و چةوساوة، دةنگثكي شاعيرانةي سةربةرز و بة ذوومةت، بؤ بةها و هثژايي هونةر دةپةيضثت. هونةر، ئةو جيهانةي، كة بة شثوةيةكي گشتي بة بثبايةخي و بثبةهايي تثيدةنؤذدرثت. لثرةوة دةتوانين گةشتثك بة نثو شيعرة ذةسيوةكاني گؤراندا بكةين. گيروگرفتي گؤران، لة كن ميللةتةكةي خؤي و سةراني دةضةرةكةي خؤي و چيني سةرةوةدا ئةوةية، كة دةيةوثت ئةوان بة بةها و نرخ و قورسايي شيعر قايل بكات، بؤ خؤيشي وةك كوردثكي هةژار، دةرفةت و بواري ئةوةي نيية، شيعرةكاني دةرخات و بيانگةنثتة دةرةوة و پثشانيان بدات. "بؤ گةورةيةكي شيعردؤست"، نثوي شيعرثكي پلار و گاصتةئامثزي گؤرانة. ئةو گةورةپياوةي گؤران باسي دةكات، پياوثكي دةسةلآتدارة، يا خاوةني سامان و موصكة، ئاغايةكة، شيعري جواني لة گؤران دةوثت. ئيدي واية، ئةوانةي خودان دةسةلآتن، ئةگةر جارثك لة جاران بير لة شيعر بكةنةوة، ذةنگة هةرگيز نةيشيكةن، ئةوا وةك ئامرازثكي نةخش و ذازاندنةوة بيري لث دةكةنةوة، بةلآم گؤران، كوردة و كارمةندثكي گچكةية و يةكثكة لةوانةي، كة دةبث تا مردن شان بداتة بةري و كار بكات و شةكةت بثت و ئةوجا ذةنگة نةشتوانثت شتثكي جوان وةبةرهةم بثنثت و پثشكةش بكات:

 لة پثش هةموو شتثكا چونكي كوردم

چؤلةكةي نثو هةزاران داوي وردم

باصي فذين، دةنووكي هاواركردن

زياتر چةقؤم نزيك ئةخا لة گةردن

هةروةها لة هةمان شيعردا دةصثت:

لة پاشانا، قوربان ذةنگة بزاني،

مةئموورثكي بچووك، وةك من، ژياني

گةردن كةچي نانة. . . .

كةواتة ئةوةي دةدوث، بؤرژوازييةكي بچووكي هاوچةرخة، كة ذؤص و پايةي وةك شاعيرثك، زؤر سةركةوتوو نيية. گؤران، ذوو دةكاتة خةصك و لة نثو ئةواندا، نوثنةري نةريتيي هونةر دةدؤزثتةوة، "دةروثش عةبدوصلآ". دةروثش، پياوثكي موسوصماني گةذؤك و دةرؤزةكةرة، بةلآم لة كن گؤران، دةروثش ئةو هونةرمةندة كوردةية، كة كةلةپووري فةرهةنگي مؤسيقاي ميللي و ستران بة ميللةت ذادةگةيةنثت. سترانگةلثك، كة "لة بثتهؤضن گةلث زياتر بة ذؤحم ئاشناي، . . . لةگةص ذؤحي كصوصم. . ":

بة ذةنگي زةرد و شثوةي دةست و شمشاصي كزا دةروثش

حةزم كرد بةستةيةك ببيةم سةراسةر حوزن و ماتةم بث،

لة سيماتا بةديم كرد هةيكةلي عومرثكي حةسرةتكثش،

وةها ديارة، كة بةختت ئاشياني بلبلي خةم بث. . . !

بةصث ديارة، لة ناو قةومي بةسيتا قةدري سنعةتكار

وةكوو عةكسي قةمةر واية لة ناو حةوزثكي لثخندا،

بةلآم تةختي ذوفاه و تاجي حورمةت، ميللةتي هوشيار

بة ئوستادث ئةدا وةك تؤ لة ناو شمشاصي كونكوندا

سةحةر بثنثتة گريان و قسة، سيحري پةري نةغمة. . . !

. . . . . . . . . . . . . . . .

بةلآم چي بكةين لة ناو چاوي ذةشي بةعزث زةكاي گةورة،

وةكوو تؤوي گوصي دةم با لة سةر بةردثكي ذةق ئةذوثن،

ئةگةر خلقةت نةسيبي عومري تؤي مةحكوومي ئةم دةورة

نةكرداية، خوا عالم، لة كام عةرشت ئةسوو داوثن؟!

دةروثش شمشاصةكةي بؤ گةل دةژةنثت، گؤرانيش دةيةوثت بؤ گةل بسترثت. گؤران دةيةوثت بة درثژايي ژياني ئةو كارة بكات، وةك لة شيعرثكي ديكةيدا دةصث: "بة ناني وشك، بةرگي پةلآس. . "، بةلآم گةلثكي بندةست و داگيركراو، گةلثكي "بة شرينقة خةولثخراو. . . " وةك گؤران لة هةمةمان شيعردا باسي دةكات، چؤن دةتوانثت گوث بداتة هونةرثك، كة لة سةر ئةو بةرد و سةنگة ساردانة دةذوثت؟ شيعري"لة بةنديخانةدا". بةصث، "گؤران"ي كوذة خانةدان و وةجاغزادة، نةك تةنث ئاواتةخوازي داهاتوو و پاشةذؤژثكة، گةل نرخ و بايةخ بة هونةري ميللي كورد بدات، بةصكة خةون بة ذابوردوويشةوة دةبينثت. چ جياوازييةك دةبوو، ئةگةر دةروثش يا گؤران خؤي، لة لايةن بارةگا و تةختثكي پاشايةتييةوة، لة ذؤژگاري كؤندا، پارثزرابا، يا هاتبا و خؤي خةليفةي سةرتةخت و پثشةوايةكي دنيايي و ئاييني بوواية و دةروثشةكاني خؤي بة فةرمانثكي شايانة بةملا و بةولادا بنارداية؟ گؤران، لة شيعري دةروثش عةبدوصلآدا، ئةو دةروثشةي، كة نثوي گچكةي عةبدوصلآ بوو، وةك عةبدوصلآ سولةيمان (گؤران) ، بيري بةرةو ئةو لاية ذؤيشتووة. گؤران، وةك شاعيرثكي فرةلايةن و ئازارچةشتوو و فريودراو، ئاوذ لة ناوةوةي خؤي دةداتةوة و دةنؤذثتة "ذؤحي كصؤص"ي خؤي و "من"ة ضالا و پةست و وةذزةكةي خؤي، كة لة كؤتايي شيعري دةروثش عةبدوصلآدا باسي دةكات. "زةنگي پةستيي" نثوي شيعرثكي ديكةيةتي:

ئةوا ديسان لة گؤشةي نادياري

دصم، هةصسا زذةي زةنگي فگاري!

بة ئةسپايي، بة بثهثزي، بة عاستةم

هةواي ذؤحم ئةخاتة سةر لةرةي خةم!

بة ئةسپايي، بة لةرزؤكي، هةژاري

ئةناصثنث لة شوثني نادياري

ئةم مؤسيقايةي، كة لة ناخي خؤيةوة دةيژنةفثت، گؤران پةست دةكات، بةلآم هةر ئةمةيشة، كة دةيةوث لة "من"ةكةي ناوةوةي خؤيةوة بيبيسثت. هةر ئةمةيشة، كة دةتوانثت بثسنوور و بثتةگةرة، هةستي خؤي بة وشة، بةرةو پثشتر ببات و زياتر دةربذثت، ئةوةش هةستة ذاستينةكةيةتي. لة شيعرثكي ديكةيدا، كة نثوي "هةصبةستي دةروون"ة، گؤران گيروگرفتةكة لةوةدا دةبينثت، كة چؤن بتوانثت هةستي دةروونيي خؤي، كة هثندةي دةشتثك لة خةياص و هةست پان و بةرينة، دةرببذثت. گؤران دةصثت:

هةرچةن ئةكةم ئةو خةياصةي پثي مةستم

بؤم ناخرثتة ناو چوارچثوةي مةبةستم

ئةمة گيروگرفتثكي كلاسيكيية، بةرةنگاربوونةوةيةكي كلاسيكيية بؤ شاعير. زمان بةش ناكات و پثذاناگات، بةلآم ئةوة ئةركي شيعرة، كة ئةوةي زمان لة كاتي ئاساييدا، لة توانستيدا نيية و پثيناكرثت دةريببذثت، بيدةرثنثت و بيگةيةنثت. گؤراني شاعير، بة كةسايةتيية پذ لة ئامادةيية بزثو و چالاكةكةي خؤي، لة نثوان دوو هةستدا، هةستثكي بثزاري و پةستي و خةمؤكي و هةستثكي شاد و كةيفسازي تثكةص بة ذووداوي سةختي سروشي بةرهةمدار، دثت و دةچثت و ئةمسةر و ئةوسةر دةكات. ئةو بة شوثن گوندةكاني دةرةوةدا و كةژ و دؤصةكاندا وثصة. ئةو سروشتةي، كة باكوور"نوورد"[1]مان وةبير دةخاتةوة. ئةو ذوودةكاتة ژنثك، ژنثك لة شثوة و هثماي جياوازدا، وةلث هةميشة ژنثك لة گةل، بالآبةرز و كاص –گؤران بؤ خؤي كورتةبالآ بووة- و ئةگةر ئةو ژنةي لةگةصدا بنوث، ئيدي ئةم هيچ دةرد و ناساغييةكي نامثنيت. ئةمةش بؤ خؤي خةمؤكييةكي نةتةوةيية. شاعير لة ناخ و ناوةوةي خؤيدا، كوردستانثكي تايبةتي خؤي هةية. چيا و مثرگ وكانياو، و ئةو ژنةي شاعير وةدوويدا وثصة، لة ناوةوة دانيشتووة. ئةو ژنة توانستي ئةوةي هةية، وا لة خؤر بكات، دةشتايي ذووناك بكاتةوة و كاني وا لث بكات ديسان هةصقوصثتةوة. گؤران، وةك زؤربةي شاعيرة مةزنةكاني ديكة، دةتوانثت بة شثوةيةكي زيندةكار و چالاكانة، لةمةذ ناخ و ناوةوةيةكي، قسر و نةزؤك و بثبةر، بدوثت. ئةو دةتوانثت باس لة تاسة و بثوةري بكات:

سةردةمثك بوو: نة تريفةي مانگي هاوينم،

نة گزنگي هةتاوي سةر لووتكةي بةفرينم،

نة لةرزيني چيني سةر ذووي گؤماوي شينم،

نة بريقةي دووري چةمي پاش زؤر بارينم،

نة ورشةي گياي مثرگي سةوزي دةمةو بةهارم،

نة شنةي باي دارستاني چذي نزارم. . .

چةشني جاران داي ئةخورپان ناخي دةروونم،

ئةيهثناية سةر هةصقوصين سةرچاوةي ذوونم!

ئةو شيعرةي سةرةوة، ناوي "نياز"ة. شيعرثكي دصداريي كورديية و ئةو ژنةش، كة لة شيعرةكةدا خواستةكاني "گؤران" پذدةكاتةوة و دثنثتة دي، گةلي كوردة و دةشت و دةري ولآتي كوردة. لة نثوان شاعير و ولآتةكةيدا، گةرةكة ناسنامةيةك گةشة بكات و جث بگرثت، وةك چؤن دةصثت:"لةو ذؤژةوة ديومة سيحري زةردةخةنةي تؤ. . "، لةو ذؤژةوةي ولآتةكةمم ديوة و هةستم كردووة بةوةي، كة خؤشةويستييةكةم وةرام دراوةتةوة، يا دةصث:

سةرچاوةي عومري جوانيم هاتؤتة قوص

دنياي دةروون مةلةكاني هاتوونةوة گؤ

هةر ئةو چةشنة ژنة، ئةو ژنة بالآبةرزة، ئاوات و ئومثدثك بة گؤران دةبةخشثت. ئةو كاتةي گؤران وةك ولآتپارثزثكي كورد، بةرةو زيندان و بة پاسةوان و ياساوصةوة دةيگوثزنةوة و دةبةن، ئةو لة نثو پاسةكةوة، ئةو ژنة وةدي دةكات:

پرشنگي نيگايةك كة لة ذووي ذووناك

هةصئةستث و تيژ ئةكشث تا ناخي دةروون،

كصپةي نوث ئةخاتة كوورةي عةشقي پاك

دةفري گيان ليپ ئةكا لة خؤزگةي بةربوون!

گؤران، وةك نيشتمانپةروةر و كؤمؤنيستثك، سث جاران و بؤ ماوةي دوور و درثژ، لة سالآني 1950كاندا، خراوةتة زيندانةوة. ئةمة لة عيراقي بندةست و كؤصؤنيدا بوو، كة بة ذةسميي ولآتثكي پاشايي سةربةخؤ بوو، وةلث لة پراكتيكدا كؤصؤنييةكي بريتانيا بوو و بريتانياش كؤنترؤصي نةوتي ولآتةكةي دةكرد. لةو شيعرة درثژةدا، كة ناوي "لة بةنديخانة"ية و يةكثكة لةو شيعرانةي پاش مردني لة كتثبثكدا چاپ كرا، گاصتة و لاقرتث بةو زةبر و توندي بةكاربردنةي، كة تةنانةت دژ بة خةصكاني ئازادي، دةرثي زيندانيش دةكرا، دةكات، وةك "سؤورؤ"ي ئةمةريكايي[2]، كة لة 1800كاندا، بؤ ماوةيةك، لة كاتي جةنگثكدا، كة ئةو بة ناذةواي دةزاني، لةبةر ئةوةي باجي نةدابوو، گيرا. "گؤران"، لةو شيعرةيدا دةگاتة ئةو بذوايةي، كة زيندان جثگةي كةسانثكة، كة بة ذاستي ئازاد و شةرةفمةندن. لة دةرثي زيندان، خةصكانثكي دةرةكي و كؤصؤنياليست هةن، كة نةوتي ولآت هةصدةلووشن، وةك ئةوةي لة "جواناوي نةوت"دا ئاماژةي پث دةكات، كة لة دةرثي زيندان، پياواني گةورة و بةنثوبانگ هةن، ذؤحيان "وةكو ئةم لاشة بةدبةخت و چارةذةشة چةور و پيسة"ية. .

ئةي تريفةي مانگي سپي دةركي دةلاقة،

با پيس نةبي، خؤت مةدة لةم كوردي عيراقة!

ولآتةكة داگيركراو، نةتةوة ديلة،

باو لاي دوژمن نامةردثتي، مةردي زةليلة!

كا لةبةر سةگ دانراوة، ئثسقان بؤ ئةسپة،

سةر لة جثي كلك بةند كراوة، كلك لة سةر چةسپة!

شثوثندراوة بة دةستي قةست شيرازةي كاري،

تا ئاسان بث بؤ سوورفلي چرچ ئيستيعماري؛

وةك بزنمژة دةم بنثتة جواناوي نةوتي،

 لثي دةرهثنث دوا دةنك و فلسي دةسكةوتي!

ئةي مانگي بةرز، سا هانابث، مل بنث بؤ دوور،

بؤ ولآتثك جثي نيزام بث و سةربةست و ذووسوور،

بؤ ولآتثك هاونيشتمان تيايا ئازاد بث،

ژيري دصسؤز باوك بثت و گةليش ئةولاد بث!

لة دةقثكي ديكةي شيعري "لة بةنديخانة"دا، گؤران، خةونثك بة كؤمةصگةي داهاتوو و پاشةذؤژةوة دةبينثت، ئةو كؤمةصگةية، كؤمةصگةيةكة پارثزةري هونةر:

ئةو كؤمةصةي خواپثداوة، خاوةن بةهرةي فةن

بؤ پيانازين بةخثو ئةكا، نةك ذيسوايي و پةن!. .

بلبلث بووم ئامادةبووم هةتا بمثنم

بة ناني وشك، بةرگي پةلآس بؤ گةل بخوثنم

بةلآم گةلي بة شرينقة خةولثخراوم

گوثي نةدامث هةتا كةوتم، چصكن بوو ناوم!

لثرةدا، لةم هاوار و بانگةوازة پذ لة ذووبةذووبوونةوةيةدا، كة لة تاصيي و ئاوات پثكهاتووة، دةوصةتة كورديية خةونةكةي "گؤران"، دةبثتة كؤمةصگةيةكي باوكانةپةروةردةكراو، دةبثتة ماصثك بؤ گةل، خةصك تثيدا گةشة دةكات و پثشدةكةوثت. نةوت دةبثتة هي ولآت خؤي. هونةري نةتةوةيي و فةرهةنگيش دةبنة سامان و دةوصةمةنديي بؤ هةمووان. دةصثن كاتثك "گؤران" لة دوا كاتةكاني ژيانيدا، كة بة هؤي تووشبووني نةخؤشي شثرپةنجةوة، لة مؤسكؤ دةژيا، لة بيروباوةذة كؤمؤنيستييةكاني نائومثد و دصسارد و هيوابذاو دةبثت. شاعيرثكي عةرةب، كة لة هةمان كاتدا لةوث بووة، لة "گؤران"ثكي سةر بة فةرهةنگثكي داپصؤسراو و بندةست لة نثو كؤمةصگةي مةزني عةرةبدا، پتر ذثزي

لث دةگيرثت و بايةخي پث دةدرثت. بةصث، وةها بووة و مرؤض ئةو نائومثديية لة شيعرةكانيدا دةبينثت. گؤران پتر نيشتمانپةروةر و لةگةص گةلدا بوو، وةك لةوةي كؤمؤنيست بثت و شاعير بوو زثتر لةوةي سياسي بثت. دوا شتثك لةم هةصبژاردةيةدا، كة لة گؤرانةوةي دةبيسين، شيعرثكة بؤ ئاشتي و لايةلايةيةكي منداصة، كة مثژووي 12ي حوزةيراني 1962ي پثوةية و ئةو كاتةش ئةو لة وچانخانةي "بةرضيخة" بووة لة دةرةوةي مؤسكؤ و هةر ئةو ساصةش ساصي مردنيةتي. وردبوونةوة و تثگةيشتن و پثوانةكردني هيوا و خؤزگة و ئاواتةكاني قوولآيي ناوةوةي ناخي "گؤران"، لة سةردةمي جةنگي سارددا و لة كاتثكدا، كة گوتوبثژي نوث لة نثوان سةراني دةوصةتة زلهثزةكاندا هةية، هثندة سةخت و دژوار نيية:

ئاي چةن خؤشة، ماصثك بث وا

ذووي دنيا، ئةم پةذ تا ئةو پةذ،

دصنيا بين بثشكةي ساوا

نابث بة خؤصةمثشي شةذ!. . .

بة هؤي دوو كوردي سوثدةوة، بةختيار ئةمين و فةرهاد شاكةلي، من وةك شاعيرثكي سوثدي بؤ هةصكةوت، كة لةگةص شيعرةكاني "گؤران"دا بژيم و تثيانبگةم و هةوصبدةم دةنگة كوردييةكانيان بكةم بة دةنگثكي سوثدي. خؤبةستنةوةي "گؤران" بة شثوة و كثش و قافييةوة تا سةر نةبووة، بةلآم لةبةر ئةوةي بةيتةكان بة پثي بذگة ژمثردراون، نةك بة پثي تؤني دةنگ، مرؤض دةتوانثت بصثت، ئةم ذيتم و دةستوور و مؤسيقا ئازادة، لة وةرگثذانةكةدا، بة شثوةيةكي بنةذةتيي لة ذةسةن و ماكي شيعرةكان جياواز نيية، تةنث يةك شيعر نةبثت، ئةويش "پاييز"ة، كة لة بنةذةت و بنچينةدا، بة تةواوي بثكثش و ئازادة[3]. ئةوةي من لة شيعري "گؤران"دا بيستوومة، دةنگثكي ئازاد و هؤشيارة، لة جيهاني سثيةمةوة. جيهانثكي شيعريية، لةگةص خؤشةويستيدا بؤ سروشتي ئازاد، لة شيعري ناياب و سةرنجذاكثشي "نوورد"ي دةچثت. بةكاربردني وشةي "نوورد"ي، وةك شاخ و ئةستثرة، هاسانة، كاتثك مرؤض "گؤران" وةردةگثذثت. ئاسانيشة دةنگي "گؤران"، وةك كوردثكي هاوتاي "دان ئةندةشسؤن"[4] يا نوثخواز و نوثكةرةكاني پثشتري ديكةمان ببيسرثت.

سةرچاوة: ئةم گوتارةي"لاش بثكستروثم"ي شاعير و ذةخنةگر و وةرگثذي سوثدي، پثشةكي كتثبثكة بة نثوي "گؤران، فرمثسك و هونةر"، كة "لاش بثكستروثم" و "بةختيار ئةمين" و "فةرهاد شاكةلي"، بيست شيعري

 "گؤران" يان تثدا وةرگثذاوةتة سوثدي. كتثبةكة ساصي 1986، لة لايةن "چاپخانةي ئازاد"ةوة، لة سوثد چاپ كراوة. گوتارةكة پثشتريش لة گؤضاري"Svensk-Kurdisk Journal"ي ژمارة 4 ي ساصي 1985دا بلآو كراوةتةوة. فثبريوةري 1986، كراوةتة كوردي.

 

 

 


 

 مةبةستي نووسةر لةم باكوورة، ناوچةي "نوورد"ة، واتة: باكووري ئةوروپا، كة ولآتاني ئيسكةنديناضياش دةگرثتةوة.(وةرگثذ).[1]

 [2]هثنري سؤورؤ، نووسةرثكي ئةمةريكايية. لة نثوان سالآني 1817-1862دا ژياوة. داواي لة خةصك كردووة و هاندةر بووة بؤ گةذانةوة بةرةو شثوة ساكار و ئاساييةكةي ژيان و تثكةلآوبوون لةگةص سروشتدا و ژياني نثو دارستان.(وةرگثذ).

 لة ذاستيدا شيعري"پاييز" كثش و قافيةي هةية. لاش بثكستروثم بة هةصة ئةمةي نووسيوة.(وةرگثذ).[3]

[4] دان ئةندةشسؤن 1888-1920، لة وةچةي يةكةمي شاعيري كرثكارانة لة سوثد. لة نثو خةصكدا خؤشةويست بوو. نةك تةنث لاوان، بةصكة هةمووان بايةخيان بة شيعرةكاني دةدا. كارگةري ذةژوو بوو و لة نثو ئةواندا، كة هةژاري و لاتيي دةستي بة سةردا گرتبوون، گةورة بووبوو. باوكي بة بنةچة لة فينلاندةوة هاتووة. لة دوانزدة سالآنةوة، لة دارستاندا كاري كردووة. ماوةي هةشت مانگثك لة ئةمةريكا بووة و پاشان گةذاوةتةوة سةر كاري ذةژوو، هةرچةندة كارثكي سةخت بووة. زؤر جؤرة كاري كردووة. ماوةيةك لة كارگةي كاغةز و دةمثكيش دثوةرة و چةرچي بووة و بة نثو ولآتدا گةذاوة و مامؤستايةتي خوثندنگةي بالآي گةليي كردووة. لة ذثگةي باوكييةوة بووة بة لايةنگري نةخواردنةوة و كؤرسي ئاييني خوثندووة. لة 1912دا بووة بة نوثنةري ذثچكةيةكي ئاييني و بة نثو خةصك و لة مةيدانةكاندا سووذاوةتةوة و قسةي بؤ خةصك كردووة و گؤرانيي چذيوة و كةماني لثداوة. پاشان گةذاوةتةوة سةر ذةژووگةرييةكةي خؤي. لة ژياني پاك و خاوثن و يةكجؤريي وةذز بووة و ذاكشاني لة تةنيشت ئاگرثكي ذةژووةوة و نؤذيني جريوةي ئةستثرةكاني ئاسماني، لا باشتر بووة لةوةي، كة پؤشتة و پةرداخت بثت و لة پةنجةرةي دوولايي خةصكةوة بنؤذثتة ئاسمان. لة ذؤژنامةي "كاتي نوث"دا، لة ساصي 1917-1918 كاري كردووة. 1918 ژني هثناوة، بةلآم لة ژياني بؤهيمي (بةرةصلآيي، سةرسةري، گوثنةدان) نةكةوتووة. يةكةم كتثبي "گثذانةوة و گةپي كارگةراني ذةژوو"ة و كتثبةكاني ديكةيشي ئةمانةن: "سترانةكاني پاسةواني ذةژوو" 1915، "چيرؤكة ذةشةكان" 1917، "سث لانةوازةكة" 1918، "كةلةپووري(مةردةلآي) داضيد ذامس" 1919. ذةخنةگراني ئةدةب بة شاعيري دةشت و دةر و چؤصةواني و شاعيري پرؤليتاريا نثويان دةبرد و گرنگييان پث دةدا. شاعيري دةشت و چؤصةواني، باسي جوانيي تةليسماوي دةشت و چؤصةواني دةكات، نةك هةر ئةوة، بةصكة مرؤضيش لة كن وي بةنرخة. ژياني داركةر و ذةژووگةران باس دةكات و لةمةذ ژياني نثو زنج و ئاگركردنةوة و كار و شةكةتييان دةدوثت. ستايشي دؤستايةتي و هةضاصيةتي و هاريكاري دةكات. شاعيري دةشت و چؤص بووة بة، شاعيري پثويستي و هةژاري و دةستكورتي و لانةوازان. وثنةي هةژاراني گوندةكةي خؤي دةكثشثت و نيشان دةدات و تثكؤشان و شةكةتي و ئازار و بثئاييني و ئايينداري خةصكةكة، وةبةرچاو دةخات. لة دةسپثكذا، گرنگيي بة فؤرمي شيعر داوة و لة خةصك و شتةكان دوواوة، وةلث پاشتر بةرةو ناخ و ناوةوة شؤذ بووةتةوة. لة "چيرؤكة ذةشةكان"دا و لة "مةردةلآني داضيد ذامس"دا، زثدةتر و بة تةنث، لة گيروفرفتي ذؤحيي مرؤضةكان دةدوثت. هةست بة ئازار و خؤخواردن و دوودصي و پةستيي ژيان دةكات و ئةو مةبةستانة، بة ذووني لة شيعرةكانيدا ذةنگ دةدةنةوة و دةردةكةون. خؤي بة خؤي دةگوت "سترانبثژي تاريكي و بثدةرةتاني". ذؤح و دةروونة شةكةت و ئازارچةشتة و پةستةكةي، بة پرسيار و ذامان و كثشةي مةزنةوةي، وةك خودث و ئازار و مردنةوة، خةريك دةبوو. هثندثك جار ئةو تاريكيية بة هؤي چاكةيةكةوة، كة ذووناكي دةبةخشي، دةذةوييةوة و دةبووة ذووناكي. خؤشةويستي لة كن ئةندةشسؤن، هثزثكي مةزن و داهثنةر بوو. لة پذ و بة شثوةيةكي سةير و سةرسووذهثنةر، بة گازي سيانيد، شةوي 15 لة سةر 16ي سثپتةمبةري 1920، لة هوتثلثكي ستؤكهؤصم و لة تةمةني 32 ساصيدا كؤچي دوايي كردووة. (وةرگثذ).