رِيفراندؤم، لةدروشمةوة بؤ ثراكتيك. شاهؤتؤفيق ـ ئةپمانيا

 

 

كاتصك باس لةريفراندؤم دةكةين، تةواوباس لةديموكراسي دةكةين. ضونكة يةكصكة لةكؤپةكة بةهصزةكاني بونيادي ديموكراسي وهؤيةكة بؤ وةطةأخستني تواناوبيروراي جةماوةرو ثصناسةيةكي جوانة بؤ ثرسكردني تاكي كؤمةپ. طةلي كوردستان، لةسةرةتاي سةدةي رابوردوةوة شصوةيةك لةثرسثصكردني ناسيوةوتامي دةربأيني بيروأاي خؤي كردووة لةمةأبأيارداني ضارةنووس و، دةنطي بؤسةربةخؤيي خؤي داوة.

ئةويش لةوئيمزاوثةنجةمؤرومةزبةتانةدا خؤي دةنوصنص كة لةسنووري قةپةمأةوي حكومةتةكةي شصخ مةحمودي حةفيددا كؤكرانةوةو ويسترابةنوصنةراني طةلي كورددا لةرصـي (حةلةب) وة رةوانةي لاي شةريف ثاشاي نوصنةري كورد بكرصت لة كؤنطرةي ئاشتي. كةبةداخةوةلة (حةلةب) رصيان لصطيراو نةطةيشتنةئةوص. بةلآم لةطةپ ئةوةشدا بةثصـي وةكالةتنامةي كوردان كةبؤشةريف ثاشا كرابوو، هةروةها لةئةنجامي ضةندفاكتةرصكي تردا، (سص) بةندةكةي نصوثةيماني سيظةر بةراشكاوي باسي لةسةربةخؤيي كوردستان كرد. هةرضةند، دواي ئةوة بةدةستي دوذمنان ولةئةنجامي بةرذةوةندي زلهصزةكاندا، ثةيماني سيظةر ثشتطوصخراوثةيماني لؤزان جصي طرتةوةو بةزوپمصكي زؤرةوةو بص ئةوةي ثرس بةخةپكي كوردستان بكرصت، باشووري كوردستان بةعصراقةوة لكصندرا. بةلآم خةوني دياريكردني ضارةنووس لاي خةپكي كوردستان، بة طةشي مايةوةو هةميشة خاباتيان بؤكردوةو رؤذصك بص هيوانةبوون لةوةي كةدةبص خؤيان ئايندةي خؤيان دياري بكةن.

ئصستاش، دواي ئةوةي بارودؤخي ناوضةكةوجيهان بةجؤرصك طؤأاوةو، زلهصزةكاني دونياولةسةرووشيانةوة ئةمريكا، دةيانةوص بةتصأوانينصكي نوص وة سيياسةتي بةأصوةبردني جيهان دابأصذن و فؤرمي تازةبكةنة بنضينةي دروستبووني سيستمي دةسةلآت. هةلصكي باشة كة ئصمةي خةپكي كوردستان سوود لةو طؤأانكارييانة وةربطرين و، مافةكانمان بةشصوةي ئاشتيانةوياساييانة بخةينةسةرمصزي طفتوطؤ. خةباتي ديبلؤماسيش، وةك خةباتيصكي سةردةم بكةينة ضةكي بةرطريكردن لةبوونمان. تابةبةپطةوديكؤمصنتةوة، بيسةلمصنين كةئةو هةپةيةي لةرووي ديموكراسي و ياساييةوة ئصمةي كردةبةشصك لةعصراق، ثصويست بةثصداضوونةوة دةكات و، ديسانةوة خؤمان دةبص بأيار بدةين كة: (ئايا دةمانةوص لةعصراقدا بمصنينةوة يــــــــان سةربةخؤبين) . رةهةندو خاپةبةهصزةكاني ضةمكي ديموكراسي، ثصويسترين ضةكن كةلةخةباتي ديبلؤماسيدا بةكاريان بهصنين. ضونكة زماني سةردةمةو خةپكي كوردستان دةبص ئةوةنيشان بدةن؛ضؤن هةميشة قارةماني خةباتي شاروشاخ و لةبةرطريدا نموونةبوون، ئاوهاش سوارضاكي مةيداني ئاشتي وديموكراسيش دةبن.

ريفراندؤميش وةك طةشترين سيماي ديموكراسي، ثصويستيةكي هةنوكةيية كةخةپكي كوردستان خؤياني بؤماندووبكةن وبةضاوي هيواو ئاواتةوةبؤي بأوانن. ضونكة كات وزةمةني سةثاندني بأياري دةرةكي بةسةرضووةو، نةجيهان ئةوجيهانةي جارانةونةخةپكي كوردستانيش بصدةنط وبصكةسن. ئصستاولةزةمةني شكاندني ديوارةكاني ترس وكةوتني يةك لةدواي يةكي ديكتاتؤرةكاندا، لةزةمةني بلآوبوونةوةي رةوةندي كورد بةهةمووجيهاندا؛دةنط ورةنطي كورد لةهةمووجصيةك هةيةو دةتوانص كاريطةربصت.

لةدؤزصكي ئاوهاداولةسةروبةندي دروستنةبوونةوةي دةوپةتي عصراقدا، كورد دةتوانص بةثةنجةودةستي خؤي نةخشةي ثاشةرؤذي خؤي بكصشص يان طةورةترين رؤپ لةنووسينةوةي ذياني خؤيدا ببينص. حةزوئارةزووي خةپكي كوردستان بؤبةشداريكردن لةنيشانكردني ضارةنووسدا ئةوةندة زؤروبةتاسةوةبوو؛هةرلةطةپ يةكةم بانطةوازي لةدايكبووني بيرؤكةي بةرةوريفراندؤمدا بةدپخؤشي وثةرؤشيةوة لةدةوري ئةوبيرؤكةية كؤبوونةوةو ضاوي هيوايان تصبأي.

دروشمي (ئةنجامداني ريفراندؤمصك لةكوردستان) داواي سةرةكي وئامانجي طةورةي جةماوةرة، ئةمةجطةلةضةندين دروشمي تر كةهةموويان هيوابةخشن وثصويست بةخةباتي زؤروسووربوون دةكات، تاكؤمةپي نصودةوپةتي ناضاربكرص ريفراندؤمصك بؤ كوردستان ئةنجام بدات.

بةتايبةتي دواي ئةوةي قؤناغي يةكةم سةركةوتني بةدةستهصناو، ئيمزاكان كؤكرانةوةودةنطي كوردطةيشتة ناوةندةكاني بأيار. هةربؤية دةبص لةمةودوا (بةرةوريفراندؤم) لةدروشمةوة ببصتة ثراكتيك ولةثرؤسةيةكي هةمةلايةنةدا سةيربكرص. واتةئةوماوةكةمةي كةريفراندؤم، وةك تصزصك كةوتةنصو جةماوةرةوةو، ئةوانيش بةوشصوةفراوانةلةئامصزيان طرت و (بةپص) كاني خؤيانيان ثصشكةشكرد؛دياردةيةكي هصند دپخؤشكارة كةدةبص لةمةودوابيرلةرصطاوهةوپي تربكرصتةوة، بؤئةوةي ببصتة ثرؤسةيةك ولصكؤپينةوةي زياتري لةسةربكرص تالةثراكتيزةكردندا ئةنجامي طةورةي هةبصت، ئةويش بةوةي كة:

1. هةپسةنطاندني كارةكاني ثصشوو و لصكدانةوةيان بةشصوةيةكي بابةتي. 2. سوودوةرطرتن لةهةركةموكورتيةك، بؤباشكردني كارةكاني داهاتوو. 3. لصكدانةوةي لايةنةياساييةكان و، دؤزينةوةي كةلصني زياتر بؤضوونةذورةوةي ناوةندةكاني بأياري ناوخؤيي و جيهاني.

4. بيناكردني ديناميكصكي بةهصز، بؤثةيوةنديكردني هةپسوأصنةراني ثرؤسةكة. 5. طؤشكردني خؤمان بةطياني ديموكراسي و بةئةنجامطةياندني كارةكان لةرصـي ثرس وأاوةرطرتني هةمووانةوة. 6. بةشداريثصكردني زؤرترين بةشي جةماوةر لةضالاكيةكاندا.

ديارةئةمانةو زؤرخاپيترهةن كةدةكرص بؤبةهصزكردني بزوتنةوةكة رةضاوبكرص. بةلآم ئةوثرسيارةي كةلةوانةيةرصمان ثصبطرص وداواي وةلآم بكات!ئةوةية:كةداخؤئصمةي خةپكي كوردستان، تاضةند دةتوانين فاكتةرةناوخؤييةكان بةبارصكدابطونجصنين، كةزؤرترين دةستكةوتي دةرةكيمان بؤبهصنصت ؟

بصطومان بةشي زؤري (سةركةوتن يان سةرنةكةوتن) ي ثرؤسةكة لةسةرشاني خؤمانةودةبص لةئاستي بةرثرسياريدا بين، تافاكتةرة دةرةكيةكانيش بةقازانجي كصشةكةمان بطةأصتةوة. بؤئةوةي دروشمةكان ببنة بةرنامةي كاروزؤرترين خاپي فشار كؤبكةينةوة لةسةر دةزطا نصودةوپةتيةكان.