جةفةنط { قسةي خؤش }، بةردة نووسي نصو سنط ح. س. سؤران

13-05-2011 06:51

بة ناوي كوردستاني طةورة.

 

بةركوپ (سةرةتا) :

يةكصك لةو شتانةي كة بؤ روونكردنةوةي ثصشينةي هةر نةتةوةيةك فرة بةكةپكة، بةردة نووسة، كة بة زماني عةرةبي، ثثي دةپصن ” كةتيبة”. جاري وا هةية بة خوصندنةوةي بةردةنووسصك، ضةندين رازي طةورةي مصذويي روون دةبصتةوة.

لة ناوضةي كوردة واري، لة درصذايي مصذودا، وةك كاتي ئصستا، داطيركةران يا نةيان هصشتوة بةردةنووس ساز بكةين و شتةكانمانيان لةسةر بنووسين، يا ئةطةر بة دةطمةن دةرفةتي سازكردني بةردةنووسيشمان بوبص، وةك لةم ضةرخةدا زؤر جار كتصبةكانيان سووتاندوين، لة درصذايي مصذوشدا، بةردةنووسةكانيان شكاندوين و شتصكي وايان بة ساغي نةهصشتوةتةوة. بؤ وصنة، هةر لة 30 ساپي رابوردودا، بةردةنووسي ” كةپ و شصر” يان، لة طوندي دةلمة، لة نزيكي دصي طوصطجةلي، لة ناوضةي بؤكان، تةفر و تووناكرد.

بةپام بة خؤشيةوة، ضون كورد طةلصكي بيرمةندة، توانيويةتي هصندصك لةو زةرةرانة، بة كةلةثووري فؤلكلؤر ثأبكاتةوة. فؤلكلؤر، بة زماني فةأةنطي بة ماناي” زانستي طشتي ”ية، ياني زانستصك كة هي تةواوي طةلة، واتة كةسصكي دياري كراو، ئةو زانستةي دانةهصناوة و نةيخولقاندوة، بةپكة بة هؤي تةواوي طةل، بة درصذايي مصذو، خولاقاوة و سنط بة سنط هاتوة.

فؤلكلؤرطةلي طرنطي كوردي ئةمانةن :

ثةندي ثصشينان (نةك ثةندي ثصشينيان) ، هؤنراوةي فؤلكلؤري، بةيت، ضيرؤكي فؤلكؤري، قسةي نةسةق، جةفةنط (قسةي خؤش) ، مةتةپ و ئةفسانة.

*****

لة ضةند باسي ثصشو دا، سةبارةت بة ضةند ضةشنة فؤلكلؤري كوردي قسةم كرد. ئصستا لةم نووسراوةيةدا، لة بارةي جةفةنط { قسةي خوش } ي كورديةوة باستان بؤدةكةم.

جةفةنط يا قسةي خؤش، كة بة فارسي ثصي دةپصن جؤك، يةكصك لة فؤلكلؤرة كوردية كانة. بؤية فلؤلكلؤرة، ضون كةسصكي تايبةت و دياريكراو نةيوتوة و ئةويش وةك ثةندي ثصشينان و قسةي نةسةق سنط بةسنط هاتوة. جةفةنط زؤرتر خاپصكي زؤر كورتة، كة باسي رووداو، كةس يا شتصك دةكا و ثصكةنين هصنةرة.

 

ضون ذينطةي نةتةوةي كورد، زؤرتر لة مةپبةندة زةنوصرةكان داية، هةر بة ضةشني سروشتي، طةلصكي شاد، دةمبةثصكةنين و قسة خؤش هاتوةتة بار. رةنطة هصندةي جةفةنط و قسةي خؤش لة نصو كورددا هةية، لة نصو كةم نةتةوة دا ببص. هةر ناوضةيةكيش جةفةنطي تايبةت بة خؤي هةية. كةم كؤأي دؤستانة و ميواني هةية، كة ضةندين جةفةنطي تصدا نةوترص. جةفةنطي واش زؤر هةية، كة بصجطة لةوةي ثصكةنين هصنةرة، باسي داستانصكيشة لة ستةمكصشي طةلي كورد. جةفةنطي واش هةية ضةشنة تةوس و توانجصكة و ضةند لةون جةفةنطي ديكة. بة كورتي ئةطةر جةفةنطة فؤلكلؤرية كورديةكان بة وردي راظة بكةين، زؤريان بؤ خؤيان ضةشنة بةردة نووسصكي كؤمةپايةتي و رامياري و كوردن.

لصرة دا، ضةند دانة جةفةنطي كورديتان ثص دةناسصنم :

       ·         دةپصن : رؤذصك كابرايةكي ساكاري خةپكي ناوضةي كؤنةلاجان، ضو لة يانةيةكي دةوپةتي، لة شاري خانص { ثيرانشار } دابمةزرص. بة ثصي داب و ياساي وپات، دةبو طوزينش بكرص (ئيمتيحاني قةبووپي بدا) . كابراي بةرثرس بة كابراي وت ” بپص بزانم، فپانة كةسايةتي ئايني سةدري ئيسلام، سپاوي خوداي لص بص، كص شةهيدي كردوة ؟ ”. كابراي داماو، كة لة كوولةكةي تةأيشدا ناوي ئةو كةسايةتية طرنطة عةرةبةي نةبيستبو، وةپامي داوة ” عاجي حةلياغا { حاجي عليا قا }! ئةطةر لة دةشتي شاماتص وذرابص دةبص كاري دصموكأات بن ، دةنا ئةطةر لة ضؤمي مةجيدخانص شةهيد بوة، ض بؤي مةطةأص، ئةوة كاري كؤمةپةي بوونة”.

·                دةطصأنةوة : كابرايةكي كوردي خةپكي كوردستاني داطيركراوي توركيا، لة شاري ئةستةمووپ دةيطصأاوة : ” ئةو كاتةي بابم لة دص كؤضي دوايي كرد، ثرسةمان دانا و خةپك لة دةورمان كؤبوونةوة. شتصكي سروشتية، منيش لة تاو مردني بابم دةطريام. لة ثأ دو نةفةر ذاندارمة هاتن و وتيان دةبص نازانم ضةند هةزار ليرة جةريمة بدةي، ضون بة زماني كوردي بؤ باوكت طرياوي !!!. خةپكي دص زؤر هةوپيان دا جةريمةكةم لص نةستصنن، بةپام هةر سةنديان و وتيان كة قسة كردن بة زماني كوردي قةدةغةية، تؤفيري نية، طريانيش هةر ضةشنة قسةكردنصكة و تؤ دةبص بة زماني توركي بؤ بابت بطري. منيش وتم من توركي نازانم، ضؤني بؤ بطريم ؟ ذانارمةكان وتيان بپص ؛ ” هاي مةنم عةزيز ئاتا، يامان دةرد دي ”، كة وا بزانم ياني ” ئةي باوكي خؤشةويستم، حةيف بؤ تؤ !!!!!

·                دةيانوت : يةكصك لة بةرثرساني يانةي دارايي مةهاباد طصأايةوة : ” رؤذصك ديمان، كابرايةكي خةپكي يةكصك لة طوندةكاني مةهاباد هاتة ئيدارة، تا بأصك لة ماپياتةكةي ثص ببةخشين. كة طةيشتة نصو هؤدةي نووسينطةكة، سپاوصكي كرد و زؤر بة لاپانةوة، بة زماني فارسي وتي ” به خاطر جقة شاهنشاه آريا مهر، تخفيفي به اين دهقان زاده فقير بدهيد ”. ياني : بة خاتري تاجي سةري شا، شتصكي بؤ ئةم بةضكة وةرزصرة بشكصنن. وتي ” ئصمة كة طشتمان كورد بوين، بأصك لصي مؤأ بووينةوة و ضون لةوني قسةكة يمان زؤر ثص ناخؤش بو، وتمان كاكة خؤ ئصمةش طشتمان كوردين، ئةوة ضية هةر بة فارسي دةثاأصيتةوة و باسي ئةم و ئةو دةكةي ؟ ”. كابرا كة زاني وةزع واية، وتي ” ئةدي بابم ئةوة ضية، هةر كامة لةتة طوريسصكتان خستوةتة ملي و وةكي لةقلةقان، ضوونةتة سةر كورسيةكي دار هةپ نيشتوون، من وام زاني لة عةجةمانن، لة ترسان و لةبرسان ئةوةم كوت، لة ضوققةي شاهةنشاه ئاريامصهر ، من ضي و ئةو كپاو تةنةكةية ضي - ض كارم بة سةر حةجةمؤكانةوة هةية ؟.

       ·         بيستوومة : ساپصك لة طوندصكي رؤذهةپاتي كوردستان، كابرايةكي وةرزصر، لة مةزرايةكي قةراغي رصطة، بة ليباسي كورديةوة، خةريكي ئاوداشتن بو. دو نةفةر ذاندارمة، بةو رصطةيةدا دةضوون بؤ دص. ذاندارمةكان، كة بة وةرزصريان بة سيثاپي كورديةوة دي، لايان دا كن كابرا تا بة ثصي ياساي ئةو كاتة، بة سووضي ئةوةي كة ليباسي كوردي كردوةتة بةري، دة تمةني ئةو دةمةي جةريمة بكةن، كة بؤ ئةو كاتة ثارةيةكي يةكجار زؤر بو. كابراي وةرزصر هةر ذاندارمةكاني دي، خصرا لة ترسان و بو ئةوةي جةريمة نةكرص، نوصذي دابةست و خةريكي نوصذ كردن بو. ذاندارمةكان لاي راوةستان تا وةرزصر لة نوصذ تةواو بص و ثارةكةي لص بستصنن، بةپام نوصذي وةرزصر هةر تةواو نةبو. ذاندرمصكيان وتي ” كاكة ئةمة كامة نوصذي ئاييني ئيسلامة وا بةم ضةشنة درصذة ؟ ”. وةرزصر وةپامي داوة ” نوصذي ستةمة، ئةميش شتصكة وةك نوصذي مةيت ”.

       ·         يةكصك وتي : سص كةس لةبةر بص كاري طشتي، لة شاري سنة، ماشين { سةييارة } يةكي جيثيان كأيبو و موسافير كصشيان ثص دةكرد، هيضيشيان بأوايان بة هيضيان نةبو، كة سةييارةكة بدةنة دةستي. ئةوي ديكة و كاري ثص بكا. . هةر لةبةر ئةمة، هةميشة هةرسصكيان، لة كاتي موسافيركصشان دا بؤ دصهات، سواري ماشينة كة دةبوون و ماشين تةنيا هةر جصطةي تاقة موسافيرصكي ثارةدةري تصدا دةبوةوة. ضون سص خاوةني ماشينةكة زؤرتر لةسةر ئةوةي كص ماشين لص بخؤأص، لة رصطة لصيان دةبوة شةأ، كابراي موسافير دةبو بة ناونجي و لةيةكي جوص دةكردنةوة. جاري واش بو، ضةند زللة و شةثپاغةشي وةبةر دةكةوت، جا كاتص دةطةينة مةنزپ و داواي ثارةيان لص دةكرد، كابراي موسافير نةيدةدا و دةيوت ئةطةر من لصكم جوص نةكردايةنةوة يةكيان دةكوشت، ضةندصكيشيان لص داوم، هصشتا داواي ثارةشم لص دةكةن !. بةمة دةپصن زوپمي عةلاحةدة !

       ·         وتيان: رؤذصك حةمة رةزا شاي ثةهلةوي هاتبو سةري شاري مةهاباد بدا. دو كةس لة ئةنداماني دو هؤزي دةوروبةري شار، لةسةر ئةوةي كة كاميان لة ثصشةوة بوصستن، لصيان ببو بة شةأ. خمةپك بةو دو نةفةرةيان وتبو، ” عةيبتان كرص شا لصرةية و ئةو طشتة غةريبة وان لة نصوماندا ”. كابرايةكي قسة خؤشي رامياريش وتبوي” نانا لصيان طةأصن با بة مةيمةنةتي هاتني شا، نةختصك تاجري لةيةك هةپدةن، ئةطةر ثرسيان ئةوة ضية، بپصن لة خؤشي هاتني شاهةنشا بؤ كوردستان، هةپثةأكصي سص بازي كوردي دةكةن!!!.

       ·          دةپين : كابرايةكي كورد، لة تاران لة جصطةيةكي فةقير نشين، ماپصكي زؤر ضكؤلةي بة ئيجارة طرتوة كة لة حةوشةي ئةو ماپةدا، حةوت هةشت بنةماپةي ديكة ذياون. لة نصو حةوشةي ضكؤلةي ئةو خانوةدا، حةوزصكي زؤر بضووك دةبص، كة ذنصكي قةپةوي دانيشتوي ئةو خانوة، بة ناوي ماثارةخانم، نيوةرؤيانة دةضص خؤي دةخاتة حةوزةكةوة، تا فصنكي ببصتةوة. ماثارة خانم هصندة زل و لةندةهؤر دةبص، هةمو جارص كة خؤي دةخاتة نصو حةوزةوة، ثأبةثأي حةوز دةبص و حةوز ئاوي تصدا نامصنص. كابراي كورد بؤ ئةوةي ئةم كارة ناشيرينة بة ماثارة خانم تةرك بكا، نيوةرؤيةكي هاوين دةضصتة قةراغي حةوزةكة و لة كاتصكدا، كةتةنيا مايؤيةكي مةلة كردني لةبةردا دةبص، طؤضانصك دةطرص بة دةستيةوة و بةم لاو بةو لادا، هةپيدةسووأصنص و بة كوردي زاراوةي هةوشاري ئةم دروشمة دةد و ضةند ثاتةي دةكاتةوة ا

” كةنيشك كوصخا ئةرةكمة، ئةرةكي وة قةت طةرةكمة، ” واتة :كضي كوصخام دةوص و خؤشةويستي ئةويش بؤ من، بة قةت ئةويني منة . خةپكي خانوةكة هةمو ئةو دةنطة دةنطة دةبسيتن ودصنة سةيري كابراي كورد. ماثارة خانم لة خصزاني كابراي كورد دةثرسص ” ئةرص ئةوة، ض قةوماوة؟ ”. خصزاني كابراي كورد بة قةستي دةپص ” ئةو مصردةي من دةيةوص كضي كوصخايةكي كةپوأ بهصنص و من رازي نيم ؛ ئةةوة ئةويش ثذؤتصستوي دةكا و دروشم دةدا ”. ماثارةخانم وتي بة قوربانت بم ثصي بپص نةضصتة قةراغ ئةو حةوزة ثيسة، هةم مصردة بةسزمانةكاني ئصمةش بةد عةمةل دةبن و هةم ئابأوشي دةضص، عيساني سةنطين و طران، لة بةر ضاوي ئةو طشتة خةپكة، بةم جؤرة، قةراغي حةوزي وا ناضص. منيش لةمأؤكةوة ثصم شوورةيية توخني حةوز بكةوم !!!.

تصبيني : لةطةپ رصزي بص بأانةوةم بؤ تةواوي كةسايةتي، هؤز، شار و زاراوة كورديةكان، بة تايبةت بؤ تيرةي مةزني كةپوأ، مةبةست لةم نووسينة، تةنيا باس و راظة كردني فةرهةنطي كوردة، نةك شتصكي ديكة.

تاران - 26/9/2003

Hit Counter