عصراقي دواي ديكتاتؤريةتي سةدام و سةردةمي دصموكراسيةتي ئامريكا ...  بوأكان قادر

 

سالَصك طوزةرا بؤ هاولآتياني عصراق بة بص دةسةلآداريةتي أذصمةكةي سةدام. بةر لةوةي طوزارشتصكي كورت بكةين لةسةر ذيان و طوزةران و ئةمن و ئاسايشي خةلَكي عصراق لة ماوةي ئةو سالًَةي ذياني دانيشتواني عصراق بة بص دةسةلآتدارصتي أذصمي بةعس، ثصويستة ئاماذة بةوة بكةين كة ضؤن و لة ئةنجامي كام ئالًَوطؤأي سياسي و كام أاثةأيندا ئالَوطؤأي دةسةلآت كرا. وة سةرئةنجام دةسةلآتي ديكتاتؤرانةي بةعس وةلانرا و دصموكراسي لة جصطايدا تةخشان و ثةخشان كرايةوة ! دواي 13 سالَ لة جةنط و كوشت و كوشتار، داناني ئابلَوَقةي ئابوري و لة ناو بردني هةموو بنةماكاني ذياني مةدةني و هاوضةرخ و طصراِنة دواوةي كؤمةلَطاي عصراق بؤ ضةندين دةية. طيانسثاردني نزيك بة يةك مليؤن منالَ لة ئةنجامي ئابلَوقةي ئابورييدا، بلآوكردنةوةي جؤرةها نةخؤشي و خؤبواردن لة ضارةسةر كردنيان. لة ئةنجامي ثصأةوكردني ئةو جؤرة سياسةت و ثلانةدا، جؤرةها بيروباوةأي كؤنةثةرستانة و ناكؤك لة طةلَ هةر جؤرة قيةم و أةوشتصكي ئينسانييدا سةريان هةلَدا و، بة جؤرةها شصوةي مادي و مةعنةوي يارمةتيان كرا. . . . تاد دواي كؤتايي هاتني جةنطي سارد، أةوشصكي نوص بؤ ئامريكا هاتة ئاراوة، وة ئامريكا لة ضةندين بؤنة و هاوكصشةكاني دونيادا يةكلايةنة و تاك جةمسةريي خؤي نمايش كرد بة سةر هةموو دانيشتواني دونيادا. بةشصك لة ئامانجي هةلَطيرساني جةنطي دووهةمي كةنداو، ثصكاني ئةو هةدةفة بوو بؤ ئامريكا. كردةوة تيرؤريستييةكةي 11 سثتامبةر كؤمةلَصك ثرسياري نوص و ضارةنووسسازي بة نسبةت ئامريكاوة هصناية طؤأ، وة ئامريكا بؤ ثيشانداني تاكأةوي خؤي و دةس أؤيشتني بة سةر هةموو جيهاندا، ثصويستي بة ئةنجامداني سياسةتي ملهوأيي و داطيركاريي بوو وةكو سياسةتي نةطؤأي هةميشةي. هةر بؤية لصرةوة جاأداني جةنط لة ذصر ناوي دذي تيأؤريزم مانا ثةيدا دةكا بؤ ئامريكا و ثصويستي تةسفيية حيساب كردن لة طةلَ نةيارةكاني دصتة ئاراوة.

 ئةوةي كة سةدام حسصن ديكتاتؤر بوو و هةموو ماف و ئازادييةكي لة خةلَكي عصراق زةوت دةكرد و، هةموو جولآنةوة و ناأةزايةتي نيشاندانصكي بة ئاطر و ئاسن وةلآم دةدايةوة. ئةوةي كة سياسةتي فاشيستي و داطير كاريي ثصأةو دةكرد و لة ذصر سايةي سياسةتي شؤفصنيزميدا ئةنفال و كيمابراني دةكرد، بؤ ئةمريكا نةك جصطاي ناأةزايةتي نةبوو، بةلَكو هةر هةموو كارو كردةوة دذي ئينسانييانةي بؤ ثةردةثؤش دةكرد، تةنانةت بة ثصي ثصويست يارمةتيشي دةكرد. لصرةوة أيسوا بووني بانطةشةي ئامريكا بؤ أزطاريي خةلَكي عصراق لة دةست سةركوتطةريي و ستةم، بؤ أاي طشتي بزوتنةوةي ئازاديخوازي دونيا دةردةكةوةص و بةر نةفرةت و بصزاري دةكةوةص. لة ضوارضصوةي ئةو ئالَوطؤأانةي دونيادا ئامريكا أذصمي بةعسي وةلانا و عصراقي داطيركرد. ماوةيةكي كةم لة دواي داطيركردني عصراق، شتصك أاطةياندرا بة ناوي ئةنجوومةني دةسةلآتدارصتي (مجلس الحوكم) هةر لة سةرةتادا ئةوة أؤشن بوو بؤ خةلَكي ئازاديخواز كة دةسةلآتي ئةو ئةنجوومةنة، باشتر نابص لة دةسةلآتي بةعس، ضونكة مصذوو و بةرنامةي حيزب و كةسايةتييةكاني ئةندامي ئةو ئةنجوومةنة، ثأة لة كارو كردةوةي دذي ئازاديي و تةنانةت دذي خةبات و تصكؤشاني خةلَك بؤ أوخاندني أذصمي بةعس. ئةمة جطة لةوةي كة ئةو ئةنجوومةنة لة كارتؤنصك زياتر شتصكي تر نيية لة بةرانبةر بضكؤلآنةترين مخالةفةت لة ئاست نةخشة و ثلانةكاني ئامريكادا. بةلآم بابزانين لة ماوةي ئةم سالَةي ذصر سايةي أةحمةتي ديموكراسي ئامريكادا خةلَكي عصراق ضؤن ذياون. ئامريكا لة ضةند سالَ ثصش أوخاندني أذصمي بةعسةوة، هةولَ و تةقةلاي ئةوةي دةدا كة هصزصكي ئؤثؤزسيوني بة كرصطيراوي خؤي لة عصراق دروست بكا وةكو بةديلصك بؤ أذصمي بةعس كة وةلآمدةرةوةي نةخشة و ثلانةكاني بص. لة طةلَ تةواوي هصزة بؤرذوازيةكاندا بةردةوام لة طظتوطؤدا بوو و ضةندين كؤبوونةوةي هاوبةشي ثصيان ئةنجام دا كة خؤي أاستةوخؤ سةرثةرشتي دةكرد. بةلآم جطة لة ئيسلامية تيرؤريستةكان، كة ئامريكا طةورةترين كصشةي هةية لةطةلَياندا، تةواوي ئةو حيزب و كةسايةتييانةي تر كة بةديل بوون بؤ ئامريكا، ئةمريكا نةيتوواني بيانكا بة هصزي كؤمةلآيةتي و وةلآم بة كصشةي دةسةلآت بداتةوة. هةر لة سةرةتاي هةلَطيرساني جةنط، بزوتنةوةي ضةث و سؤسياليستي لة سةرانسةري دونيادا، طةورةترين هصزصك بوو ناي بة جةنطي ئمثرياليستي ئامريكا وت، بةلآم بة داخةوة ئةم بزوتنةوةية لة ناوخؤي عصراقدا بزوتنةوةصةكي بص هصز و لة هةمان كاتيشدا ثةرشوبلاو بوو. بؤية سةرئةنجام طةورةترين هصزي ئؤثؤزسيوني دذي داطيركاريي وةكو بزوتنةوةيةكي أصكخراو ئيسلامية تيرؤريستةكان هاتنة مةيداني أوبةأوبوونةوة لة طةلَ ئامريكادا. لةم نصوةدا ئةوة تةنها خةلَكي بص دةسةلآتي عيراق بوون كة كةوتنة نصوان هةردوو بةرداشي بةرةي ترؤريزمي ئامريكايي و ئيسلاميةكان.

 لة ماوةي ئةم سالَةي دواي دةسةلآتي بةعس، تةقاندنةوة و كاري خؤكوذيي لة نصو خةلَكَي بص تاواندا بؤتة كارصكي ئاسايي و ثيشةي هةر أؤذةي تيرؤريستةكان. تةقة كردني عةشوايي و كوشتني خةلًَكي بصتاوان لة لايةن تيرؤريستاني ئامريكاوة بة هةمان شصوة كارو كردةوةي هةموو أؤذصكيان بووة. لة ئةنجامي ئاوها نائارامي و كوشت و كوشتاري هةر أؤذةدا، زةمينة زؤر خؤش و لة بارة بؤ سةر هةلَدان و طةشةكردني هصزة كؤنةثرست و تيرؤريستةكان. هةر بؤية تا أوخاندني أذصمي بةعس، كةمترين كةس لة عصراق ناوي تيرؤرستصكي وةكو موقتةدا سةدري نةبيستبوو، بةلآم سةيريش دةكةي لة ماوةيةكي زؤر كورتدا دةبصتة يةكصك لة رِابةراني هصزة سياسيةكاني طؤأةثاني عيراق نةك هةر تةحةدداي مةجليسي حوكم دةكا، بةلَكو وةكو مونافسصكي جيددي ثلانةكاني ئامريكاش دصتة مةيداني ململانصوة.

سالَي أابردووي دةسةلآتي داطيركاريي ئامريكا لة عصراق، باشترين سةنطي مةحةكي ديموكراسيةكةيةتي بؤ أاي طشتي و ئصستا ئةوة ئيسثات بووة كة ديكتاتؤريةتي سةدام و ديموكراسيطةريي بؤش دوو ديوي يةك سكةن. تةنها باس كردني كردةوة دذي ئازادي و تيرؤريستيةكاني دوو هةفتةي أابوردووي هصزةكاني ئامريكا بةسة بؤ ئةوةي ناوةرؤكي دذي ئينسانيي ئةو أذصمةمان بؤ أوونبصتةوة. لة ماوةي ئةم دوو هةفتةيةي أابردوودا تةنها لة شاري فةلوجةدا 600 ئينسانيان كوشتووة، كة زؤربةيان منالَ و ئافرةت و خةلَكي مةدةنين.

13∕4∕ 2004buorkan@hotmail. com