تةبايي شةرةمولشصخ دووثاتي رِصكةوتنةكاني برِياري 1546 بوو ...شاخةوان شؤرِش

 

كؤبوونةوةي نصونةتةوةيي شةرةمولشصخ كة سةبارةت بة ئصراق لة 22 و 23 ي نؤظصمبةردا بةسترا، تةباييةكي بص هاوتاي لايةنة بةشداربووةكاني ثيشاندا. هةر لة سكرتصري يوئصنةوة تاكو ئةمةريكا و فةرةنسا و ولآتاني داطيركةري كوردستان، هةرهةموويان تةبابوون لةسةر ثاراستني سةروةري ئصراق، سةرخستني ثرؤسةي دروستكردنةوةي ئصراق، سةرخستني هةلبذاردن و جةنطي دذي تيرؤريزم. ئةو كؤبوونةوةية لةلايةك دلَنياكردنةوةي ستاتة داطيركةرةكاني كوردستان لة يةكطرتوو هصشتنةوةي ستاتي ئصراق، بةمجؤرة رِاطرتني باري ستاتوس كؤ سةبارةت بة سترةكتور و سنورةكاني ناوضةكة بوو. لةلايةكي ديكة رِصزطرتني سةروةري ئصراق لةلايةن ستاتة دراوسصكانةوة و دلَنياكردني ئصراق و ئةمةريكا لةمبارةيةوة. هةموو لايةكيش ثشتطيريان لة لةناوبردني "تيرؤريزم" كرد. مينستةري دةرةوةي ئصراق (هوشيار زصباري) ، دووثاتي يةكطرتوويي ئصراقي كردةوةو ئةنجامي كؤبوونةوةكةي بةسةركةوتنصكي طةورة دانا. جصي خؤيتي ثرسيار بكةين: ئةو هةموو تةبايية لةبةرضي؟ تةبايي داطيركةراني كوردستان لةبةرضي؟ لةبةرضي ئةنجامي ئةو كؤبوونةوةية سةركةوتنة و بؤ كص؟ باشييةكةي يا خراثيةكةي بؤ طةلي كوردستان ضيية؟ ئاشكراية تةبايي داطيركةراني كوردستان لةسةر بابةتصك كة ثةيوةندي بةكوردةوة هةبصت، تةنها لةسةر ئةوةية، كةوا سنور بؤ ئازادي كورد توندكراوة و دةرطا بةرِووي خةوني كورداندا داخراوة. ئةوان لةوة دلَنياكرانةوة كةوا خةلَكي ئصراق بةيةكطرتووي دمصننةوة و سنوري ئةو ستاتةش وةكوخؤي دةمينصتةوة. نازانم هوشيار زصباري بؤ دلَنياكردني داطيركةران بوو يا لةبةر هةر هؤيةكي ديكة، طومانيشي خستة سةر ضارةنووسي فيدراليةكةي كوردة ئصراقضيةكان.

ئةمةريكا و هاوثةيمانةكاني هةروةها فةرةنسا و ئةوانةي ديكة كة دذي شةرِي ئصراق بوون، هةموويان تةبابوون لةسةر هصشتنةوةي باري ستاتوس كؤ و درصذةدان بةو كؤنسصثتةي لةدواي جةنطي جيهاني يةكةمةوة لةطةرِداية. ئةمةريكا بةوة دلَسؤزي خؤي بؤ طفتةكةي بةرامبةر بة كؤمةلَطةي جيهاني دووثاتكردةوة، بةتايبةتي بؤ ئةوانةي دذي ضووني ئةمةريكا بؤ ئصراق بوون و طومانيان لةضوونةكةي هةية. بةمشصوةية جارصكي ديكة رِصكةوتنةوة و دووثاتكردنةوةي ثشتطيري خالَ و برطةكاني برِياري 1546ي يوئصن بوو. ئةو برِيارةي كة سورِبووني كؤمةلَطةي جيهاني لةسةر يةكطرتووهصشتنةوة و دروستكردنةوةي ئصراق وةكو شصوةي ثصشووي رِاطةياند، ئةو برِيارةي ئامادة نةبوو ئاماذة بةمافي طةلي كوردستان بةجودا بكات و بةمجؤرة دان بة بووني كصشةي كوردا بنصت. ئةمةريكا لةو كؤبوونةوةيةدا ئةوةي دووثاتكردةوة، كةوا بةرِصوةبةرايةتي بؤش كة بؤ ماوةي ضوار سالَيتر هةلَبذصردرايةوة، لةسةر ئةو ثؤليتيكة بةردةوام دةبصت. بةواتايةكي ديكة دلَنياكردنةوةي ئةوانةي كة بةطومانةوة سةيري ثؤليتيكي دةرةوةي ئةمةريكا دةكةن. ئاشكراية ئةوانةي بةشداري كؤبوونةوةكة بوون و كاريطةريان لةسةر برِيارةكاندا هةبوو، ستاتةكان بوون و هةر ئةوانيشن وةك هةميشة ئةكتةري سةرةكي برِيارةكانن. ديارة بةرذةوةندي ستاتة داطيركةرةكان رِاستةوخؤ رِةنط لةبةرذةوةندي نةتةوةي بالآدةست و دةسةلآتداري ئةو ستاتانة دةدةنةوة. واتة بةرذةوةندي ناسيوناليستانةي تورك و فارس و عارةب رِصزيان دةطيرصت. هةرضي نةتةوة ذصردةستةكاني ئةو وراتانةية، ئةوة نة كةس طوصي لة دةنطيان دةبصت، نةكةسيش رِصزيان بؤ دادةنصت. ئةوةي لاي ئصمة طرنطة نةتةوةي كورد و طةلي كوردستانة بةطشتي، كةوا بةرذةوةنديةكاني ثشتطوص دةخرصت و كةسيش طوص لة هاواريان ناطرصت. بةواتايةكي ديكة درصذةدان بةو ثؤليتيكة دذةكوردةي كة لةدواي جةنطي جيهاني يةكةمةوة لة ناوضةكةدا تا ئصستا لةئاراداية. ئةوةي كة لةرِوانطةيةكي كوردانةوة دةبينرص و زؤر نارِةواية، نةتةوةي كورد تائصستا و دواي ئةو هةموو بانطاشةي ئازادي و مافي مرؤظةي كةبةتايبةتي لةلايةن ئةمةريكاوة دةكرصت، وةكو ئةكتةري سةرةكي ناناسرص. بةلآم بووةتة ثةرِاوصز ئصستا، واتة طؤرِانصك كة طواية رِوويداوة ئةوةية، كةوا طةلي كوردستان بةثةرِاوصز تارِادةيةك ثةسندكراوة. بؤنمونة بووني هوشيار زصباري وةكو مينيستةري دةرةوةي ئصراق، كة لةرِاستيدا نوصنةري ئصراقي عارةبان و بةرذةوةنديةكاني ئةوانة زياتر (هةروةكو بةثصي كوردستان نصت عارةبي بووني ئصراقي دووثاتكردؤتةوة) . مافي ثةرِاوصزي و ثلةدوويي لة رِصكةوتني لؤزانةوة داني ثصنراوة و بؤية هيض شتصكي نوص نيية و هيض طؤرِانصكي ئةوتؤش نيية شاياني باسكردن بصت. ئةو مافة ثصشتر ثشتطوصخرا و بوو بة توانةوة و لةناوبردن، ئصستا هةولَي جصبةجصكردني دةدرصت. ئةو مافة رِصز لةباري ستاتوس كؤ و سنورةكاني ناوضةكة دةطرصت و مافي ئازادي و سةربةخؤيي كورد لةذصرثص دةنصت. بؤيةش سةير لةوةداية كة هوشيار زصباري ئةنجامي ئةو كؤبوونةوةيةي ثص سةركةوتنة. كامة سةركةوتن كاك هوشيار؟ تةبايي داطيركةران لةسةر يةكطرتوومانةوةي ئصراق و بةمجؤرة دلَنيابوونيان لة سةرخؤنةبووني كورد؟ درصذةثصداني نكؤلَيكردني مافي سةربةخؤيي كورد؟ رًصزطرتني باري ستاتوس كؤ؟ درصذةدان بة نارِةوايةتي و بةهةند هةرنةطرتني طةلي كوردستان؟ ئةطةر سةركةوتنصك هةبصت ئةوة بؤ داطيركةران و دوذمناني كورد بووة. ئةطةر خةلَكصكيش ثصوياية ثةرِاوصزيي سةركةوتنة، ئةوة رِاستة، داطيركةران و طةورة دةسةلآتداران دذي ئةوة نين، كورد لة ئصراقدا ثةرِاوصز بصت، بؤية ئةو مافة واثصدةضصت تارِادةيةك لة ئصراقدا (تةنها لةئصراقدا) "ئصستا" بةدةست هاتووة. بؤية كاك هوشيار لةوةياندا رِاست دةكات.

ثصويستة بطوترصت، هةولَداني بصوضاني كؤمةلَطةي نصونةتةوةيي و ئةمةريكا بةتايبةتي بؤ بةزؤر سةثاندنةوةي سنورة نارِةواكان، كة كؤلؤنياليزم سةثاندي، ثةيرِةوكردني ثؤليتيكةكي نارِةوا و ناتةبا لةطةلَ بانطاشةي ئازادي طةلان و ديموكراسيةتة. ئةوة دواخستن و هةراتنة لة ضارةسةري رِاستةقينة، بؤية ئةطةري تةقينةوةي ناكؤكي دةخاتة سةر ثشت و دوارِؤذ بةنادياري بةجصدةهصلًَصت. بةداخةوة ئةوةي وايكردووة ئةو نكؤليكردنةي سةربةخؤيي كورد و نكؤلَيكردني مافي ضارةي خؤنووسيني طةلي كوردستان درصذةي ثصبدرصت، رِؤلَي ناشياو و ثاشكؤيةتي دةسةلآتداراني كوردة.

دانيمارك 2004. 11. 24

info@kurdistannet.org

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org