كيَن ئةوانةي نويَنةري كيَشةي ذنانن ... محمد حسين

 

ثرسي نويَنةرايةتي كردن بابةتيَكي زؤرئالَؤزو هةستياري ناو كايةي سياسةت وزؤربةي ضالاكية كولتوريةكاني تري ذياني هاوضةرخمانة، لةوانةية ئةم بابةتة ثرِئيشكالترين وشيَويَنراوترين بابةتيَك بيَت كةئةمرِؤهؤشياري سياسي ئيَمة بةدةستةيةوةطيرؤدة بووة،هةر تةماشايةكي ئةو سياسةتمةدارانةي بةزؤر خؤيان كردؤتة نويَنةري نةتةوةوة نيشتمان،يان ئةو ذنانةي لةبةرطي نويَنةرايةتيكردني دؤزي ذناندا شوي سةربةهةويدةكةن،يان ئةو رِؤشنبيرانةي هةرئةوةندة دو كتيَبيان خويَندةوة ئيتر خؤيان بةنويَنةري فلاَن رِةوتي فكري وفةلسةفي دائةنيَن وهتد،نمونةي تريش زؤرة كةدةركةوتة جياجياكاني ئةم طرفتةمان ثي نيشان ئةدات. بيَطومان ئةم طرفتة زؤربةقولَي ضووةتة ناو هةمو كايةكؤمةلاَيةتيةكان وهةمو ئاستة جياوازةكاني ذياني تايبةتيتاكةكةسيش، رِؤذانة ئةو خةلَكانة دةبينين هةرلةلاي خؤيانةوة بةناوي حيزبةكةي وشارةكةيو نةتةوةكةي وخيَلَةكةي وهاورِيَكانيةوة قسةدةكات وخؤي بةنويَنةري شةرعي هةموي ئةزانيَت بيَئةوةي كةس بةنويَنةر هةلَيبذاردبيَت. زؤرجار دةبينين كؤمةلَطا كةسيَك دةكات بةنويَنةري طروثيَكي دياري كراو يان نويَنةري شيَوازيَكي ئخلاقي و نةريتيَكي كؤمةلاَيةتي وهةلَويَستيَكي سياسي يان تايبةت مةندي ناوضةيةك كةئةو كةسة خؤي بةو نويَنةرايةتية قايل نية. هةنديَك جارنويَنةرايةتيكردن برِيَكي زؤردةسكةوتي تايبةتي لةثشتةوةية وثيَضةوانةكةيشي زؤرجاردةبينين نويَنةربون بؤمةسةلةيةك برِيَكي زؤرباج و قورباني داني ئةويَت. بةهةرحالَ ئةوةي هةيةو دةبينريَت طرفتيَكة لةتيَطةيشتنمان بؤضةمكي نويَنةرايةتي و ناكريَت لةم دةرفةتةداهةمو رِوة جياوازةكاني ئةم طرفتة ئالَؤزة تاوتويبكريَت. هيَندةي مةبةستي ئةم نوسينةية مةسةلةي نويَنةرايةتي دؤزي ذنانة. ئاية كي ئةو نويَنةرايةتية ئةكات؟ يان بةضي نؤرم ثيَودانطيَك مافي نويَنةرايةتي بدةينة ئةم ذن ولةوي تري وةرطرينةوة. ئاية هةرئةوةندة بةسة رِيَكخراويَك خؤي ناونا رِيَكخراويَكي ذنانة دواي ئةوةي حيزبيَكي ثياوانة دروستي كرد ئيتر ئيَمة وابزانين ئةمة نويَنةري كيَشةي ئافرةتانة. ديارة بؤئةوةي دةرضين لةوسةرليَشيَوانةي ثرسي نويَنةرايةتي كةثيَشتر باسمان كرد ثيَويستة ميتؤديَكمان هةبيَت بؤليَكجيا كردنةوةينويَنةري رِاستة قينة لةنويَنةري لةساختةو دةبيَت لةهةر كايةو بواريَكدا ثةنا بؤئةو ثيَوةرانة بةرين كةياسا ناوةكية كاني ئةو بوارة ثيَمان ئةبةخشيَت. بؤنمونة لةكايةي سياسةتي بةرِيَوة بردندا سندوقةكاني هةلَبذاردن نويَنةري رِاستةقينةي خةلَكمان بؤدياري ئةكات،بةلاَم لةطةلَ مةسةلةي ذناند ادةبيَت بةجؤريَكي تر سةيري بابةتةكة بكةين. لةسياقيكيَشةي ذناندا بؤدياري كردني ثيَوةرةكانمان بؤدةستنيشان كردني نويَنةرايةتي رِاستةقينة ثيَويستة دوو ئاست هةلَبذيَرين.

1-ئاستيرِؤشنبيريو هؤشياري وضالاكية سياسيةكان.

2- ئاستي ثراكتيكي هةلَويَست وضالاكية رِؤذانةييةكاني ذيانيواقعي.

لةئاستي يةكةمدا: بؤئةوةي ذنيَك نويَنةري كيَشةي ئافرةتان بيَت دةبيَت برِواي تةواوي بة ئازادية كةسيةكان هةبيَت،تارِادةيةك دةرضوبيَت لةكؤت وثيوَةندةكاني كولتوري ثياوسالاري و ذنبوني خؤي وةكو مرؤظيَك بةكةمترو لاوازتر نةبيَنيَت لةثياو، خؤي بة ( (زة عيفة) ) نةزانيَت بةهةمو ئةو مانايانةي ئةم ناو ليَنانة شومة هةلَطريَتي، دةبيَت برِواي بةيةكساني ياسايو سياسي نيَوان ثياوو ذن هةبيَت،حةراميَكي قبولَ نةبيَت كةهةر بؤذن حةرامةو بؤثياو حةلاَلَة،دةبيَت زمانيَك بؤئةم نويَنةرايةتي كردنة دابهيَنيَت دةرضوبيَت لةذيَرهةذموني زماني ثياو ( (بؤنمونة كةضاكةيةكي ليَوةشايةوة ناوي نةنيَت ثياوةتي،لةثيَشبرِكيَي ئةوةدا نةبيَت وةكو ثياوي ليَبيَت بةلَكو جياوازي رِةطةزي خؤي لةثيَاو وةكو ذنيَك دةبيَت بكريَتةواقعيَكي رِيَزليَطيراو و ( (مرؤظبون) ) بةخالَي هاوبةشي نيَوان خؤي وثياوو هةمو مرؤظايةتي بزانيَت هتد. لةوانةية ئةم مةرجانة بؤنويَنةرايةتي كردن دريَذو كورت بكريَتةوة ولةكةسيَكةوة بؤكةسيَكي تر جياوازبيَت بةلاَم وةكو هيَلَة سةرةكية كاني هؤشياريةكي فيَمينستانة نابيَت لةبةرضاو نةطيريَت هةركاتيَك قسة لةئازادي مرؤظانةي ئافرةت كرا.

لةئاستي ثراكتيكدا رِةنطة دياري كردني ثيَوةرةكان تؤزيَك طرفت ئاميَز بيَت و لةئةمرِؤي كؤمةلَطاي كورديدا هةستياريةكي زؤري بويَت، ضونكة ئةمرِؤ كةس نية بةبي شةرم بتوانيَت دذايةتي دؤزي ئافرةتان بكات، تةنانةت ئةو هيَزة تةقليدي وكؤنزةرفاتيظانةي ناتوانن برِوا بكةن بةوةي ذن ( (زةعيفة) ) نية رِيَكخراوي ذنانةيان دروست كردووةبؤبةرطري كردني مافةكاني ذنان وةكو ئةوةي كة خؤيان دةيلَيَن. هةنديَك جار وةكو ديعايةيةكي سياسي ثؤستي طةورةو طرنطيئيداري وحيزبي ئةدريَتة ئافرةتان بؤنيشانداني رِوي ثيَشكةوتو خوازانةي ئةو حيزب وهيَزانة كةضي بةدةطمةن ئةو ئافرةتانة هةلَئةبذيَردريَت بؤئةو ثؤستانة كةهؤشياريةكي ئازادي هةبيَت بةرامبةر دؤزي ذنان ديارة ئةمة بةكيَشة نازانين طةرئةوانة وةكو نويَنةري ئافرةتان نمايش نةكريَن، كةلة رِاستيد انويَنةري هةرضيةك بن نويَنةري ئافرةت نين وةكو بةشيَكي طةورةي مافخوراوو بيَبةشي كؤمةلَطا. لةم دؤخةدا ئةوانةي نويَنةري ذنان ودؤزة رِةواكةين ئةو كةسانةن بةكردةوة هةلَويَستةكانيان لةبةرذةوةندي ئافرةتاندايةو ئةوةي بانطةشةي بؤئةكةن وةري دةطيَرِنة سةر ذياني واقعي خؤيان، دةكريَت ثياويَكيش هةمان هةلَويَستي هةبيَت بةرامبةر كيَشةي ذن وةكو كيَشةيةكي مرؤظانة كةهةموو كؤمةلَطا دوضاري بووة نةك بةس ذنان، بيَطومان هةر رِاكردنيَََََََكي ثياوان لةم طرفتة بيَدةربةستية بةرامبةر نةخؤشيةك كةتوشي هةمو كؤمةلَطا هاتووة بةذن وثياوةوة. طةر ليَرةدا بثرسين ئةوانة كيَن نويَنةرايةتي كيَشةي ذن دةكةن لةم ئاستةدا دةتوانين ثةنجة بؤئةوانة رِاكيَ شين كة ئامادةي رِيَثيَوان ومانطرتن و كاري رِيَكخراوةي وهةموو ضالاكيةكي تري سياسي و مةدةنين. ئةوانةي ئامادةن لةسةر هةوالَي خؤسوتاندنيَك، بةناحةق كوشتنيَك، ذن هيَنانة سةر ذنيَكي تر يان هةر حالَة تيَكي تريضةوساندنةوةو جياكاري رِةطةزي بةرامبةر ذنان دةنط هةلَبرِن و ( (زجة) ) هةرايةك دروست كةن. لةنيَوان ئةوةي ئافرةتيَك بيَت بؤمةرام وتةماحة سياسيةكانيثياوو وئافرةتيَكيش بيَت بؤخؤي كيَشةو ئازارةكاني خؤي بذي جياوازيةكي زؤر هةية، ديارة هةر لةمالَ دةرضونيَك و هاتنة بواري كارو ضالاكي سياسي ورِؤشنبيري وئابوري خؤي بؤخؤي هةنطاويَكي باشة بةلاَم مةرج نية ئةوةي ئةم هةنطاوةي نا ئيتر بةس بيَت. ثيَويستة زؤر بةوريايي تواناو وزةي ذنان بةكابهيَنريَت بؤبةرذةوةندي كيَشة رِةواكةي خؤيان و رِيَطة بطيريَت لةهةر خراث بةكارهيَنايَكي ثياوانةي تواناكانيان.

 محمد حسين

mihamad_79@yahoo.com

info@kurdistannet.org

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org