|
|||
|
حه‌قیقه‌ت له‌نێوان شاعیر و گۆرانیبێژدا. . یاسینی فه‌قێ سه‌عی |
|||
|
22-10-2003 23:47 |
|||
|
كه‌س نی‌یه نكولی له په‌یوەندی‌یه ئۆرگانی‌یه‌كانی نێوان شاعیرو گۆرانیبێژ
بكات، به تایبه‌تی له ژینگه‌ی هونه‌رو ئه‌دەبی كوردیدا، تا ئێستا، چه‌ند
حاڵه‌تێكی زۆر كه‌م شك ده‌به‌ین كه گۆرانیبێژ هه‌رخۆی شیعری گۆرانی‌یه‌كانی
خۆی بنووسێ (و‌ك هونه‌رمه‌ند ئه‌یوب عه‌لی) ، ده‌نا به شێوەیه‌كی گشتی ئه‌و
نه‌ریته باوە كه گۆرانیبێژ دەگه‌ڕێ به‌ناو به‌رهه‌می شاعیراندا بۆئه‌وەی
شیعرێكی گونجاو بدۆزێته‌وەو ئاوازێكی بۆ دابنێ‌و بیكاته گۆرانی. ئه‌مه‌ش تا
ئێستا پڕۆژەیه‌كی هونه‌ری تاكه‌كه‌سی بووە (پاش دۆزینه‌وەی شیعری گونجاو،
گۆرانیبێژ گه‌ر توانیبێتی پرسێكی به شاعیر كردووە، یان ئه‌گه‌ر به‌رهه‌كانی
شاعیرێكی به دڵ بووبێ، داوای له شاعیرەكه كردووە شیعرێكی به فڵانه كێش یان
فیسارە قافیه یان له‌بارەی فڵان بابه‌ته‌وە بۆ بنووسێ) ، زۆر به‌دەگمه‌ن
شاعیرو گۆرانیبێژ له یه‌ك لابۆراتۆری ـ مختبرـ دا پێكه‌وە كاریان كردووە بۆ
ئه‌فراندنی به‌رهه‌مێك، زۆرینه‌ی ئه‌م هاوكاریكردن‌و پێكه‌وە
به‌رهه‌مهێنانه‌ش ئاشكرا بووە، هه‌رنه‌بێت، له بوارە ئه‌دەبی‌و
هونه‌ریه‌كه‌دا زانراوە كه په‌یوەندیه‌كی ڕۆحی له نێوان ووشه‌و دەنگی ئه‌و
دوو كه‌سه‌دا هه‌یه. به‌ڵام، له‌به‌ر هه‌ر هۆیه‌ك بووبێ، هه‌ندێجار ئه‌و
پێكه‌وە ئیشكردنه شێوازێكی نهێنی‌و ناڕاسته‌وخۆی وەرگرتووە. ئه‌مه‌ش هه‌ر
ئاسایی‌یه‌و كه‌س ناتوانێ بپرسێ بۆ؟ له سادەترین وەڵامدا شاعیرو
هونه‌رمه‌ندەكه وایان پێخۆشه، یان وایان به باشتر زانیوە. دركاندن یان نه
دركاندنی ئه‌م پێكه‌وە كاركردنه كێشه‌ی كه‌س نی‌یه، نموونه‌ی ئه‌و
گۆرانیبێژانه زۆرن كه داوایان له شاعیرێكی هه‌ڵبژاردەی خۆیان كردووە كه
شیعرێكی جوانیان بۆ بنووسن هه‌تا بیكه‌نه گۆرانی‌یه‌كی سه‌ركه‌وتوو، هه‌روەها
نموونه‌ی ئه‌و شاعیرانه‌ش هه‌ن كه داوایان له گۆرانیبێژی هه‌ڵبژاردەی خۆیان
كردووە كه شیعرێكی نایابی بكه‌نه گۆرانی‌یه‌كی سه‌ركه‌وتوو. ئه‌ما‌‌نه
هه‌موویان ئاسایین، به‌و مه‌رجه‌ی حه‌قیقه‌ت له‌به‌ردەم ڕای گشتی‌دا ئاوەژوو
نه‌كرێته‌وە، یان ڕوونتر بڵێم، به‌و مه‌رجه‌ی ئه‌م پێكه‌وە كاركردنه ته‌نها
بۆ مه‌به‌ستی داهێنان بێت نه‌ك له چوارچێوەی ئاڵوگۆڕی پیاهه‌ڵدانی یه‌كتریدا
بێت. ئه‌م به‌خشین‌و وەرگرتنه جگه له هونه‌رو خزمه‌ت‌و گه‌ڕ‌ان به‌دوای
داهێناندا گه‌ر مه‌به‌ستێكی دیكه‌ی له پشته‌وە بێت، به‌ر له هه‌مووان،
كاریگه‌ریی خراپی بۆ سه‌ر كه‌سایه‌تی شاعیرو هونه‌رمه‌ندەكه دەبێت. بڕێكی باش
له شاعیران، له‌وانه‌یه له قۆناغێكی دیاریكراوی ژیانیاندا، تامه‌زرۆی ئه‌وه
بووبن كه گۆرانیبێژێكی ناسراو شیعرێكیان بكاته گۆرانی، چونكه ئه‌مه خێراترین
ڕێگای پێناساندنی شاعیرە به خه‌ڵك، یان سه‌لیقه‌ی گۆرانیبێژ له هه‌ڵبژاردنی
شیعردا كارەكه‌ی پێچه‌وانه كردۆته‌وە، واته شاعیرێكی نه‌ناسراوی به خه‌ڵك
ناساندووە (له‌سه‌ردەمێكدا كه‌م كه‌س "شێخ ئه‌نوەر"یان وەك شاعیر دەناسی،
به‌ڵام پاش ئه‌وەی "حه‌مه‌جه‌زا"ی هونه‌رمه‌ند هه‌ندێ له شیعرەكانی ئه‌وی كرد
به گۆرانی، ئیتر عاشقانی ئه‌و ستایڵه ئه‌دەبی‌و هونه‌ری‌یه كه‌وتنه سۆراغی
شاعیر) . پێموایه ته‌نانه‌ت شاعیرێكی گه‌ور‌ەی وەك " سوارەی ئێلخانی‌زادە"ش
له كوردستانی باشوور زیاتر به‌هۆی گۆرانیه‌وە ناسرا. نموونه‌ی تریش زۆرن،
له‌وانه‌یه تازەترینیان "محه‌ممه‌د عومه‌ر عوسمان" و "ئیسماعیل خورماڵی" و "
ئه‌حمه‌د محه‌ممه‌د" و " سابیر سدیق " بن، كه زۆرترین شیعریان له‌م ساڵانه‌ی
دوایی‌دا كراونه‌ته گۆرانی، ئه‌مانه‌ش كه‌متازۆر (جگه له حه‌مه عومه‌ر به‌هۆی
"له غوربه‌تا" و "سابیر سدیق" به‌هۆی به‌رهه‌مه‌كانی شاخیه‌وە) ئیدی
ئه‌وانی‌تر له ڕێگه‌ی گۆرانی‌یه‌وە ناسران. گۆرانیبێژیش هه‌ن كه به
هه‌ڵبژاردنی شیعری شاعیرە ناودارەكان خۆیان هێناوەته پێشه‌وە، یان جوانتر
بڵێم هونه‌ری خۆیان دەربڕیوەو جه‌ماوەریان په‌یداكردووە. تا ئێرەی
باسه‌كه‌مان پێشه‌كی‌یه‌كی پێویست بوو بۆ ڕاڤه‌كردنی حه‌قیقه‌تی په‌یوەندی‌یه
ئۆرگانی‌یه‌كانی نێوان شیعرو ئاواز، شاعیرو گۆرانیبێژ، ووشه‌و موزیك. دیاردە
نێگه‌تیڤه‌كه ئه‌وەیه شاعیر له‌لایه‌ك‌و گۆرانیبێژ له لایه‌كی‌ترەوە ستایشی
یه‌كتر بكه‌ن‌و به شان‌و باڵی یه‌كتردا هه‌ڵبدەن‌و وامان بۆ دەربخه‌ن كه
هه‌ریه‌كه‌یان له دۆڵێكن‌و ته‌نها جوانی‌و داهێنان‌و هونه‌رو خزمه‌ت‌و
لێهاتوویی كۆی‌كردونه‌ته‌وە‌و كه‌چی واش نه‌بێت، به‌ڵكو له بنه‌ڕەتدا
هه‌ردوولا نه‌خشه‌یان بۆ كێشابێ، پێشتر بڕیاریان له‌سه‌ر دابێ " بۆیه پێت
دەڵێم مامه، بۆ ئه‌وەی چۆله‌كه‌م بۆ بگریت " ! لێرەوە شته‌كان ئاسایی نین،
له‌لای بینه‌رو بیسته‌رو خوێنه‌ر پرسیاری گوماناوی دروست دەبێ، به تایبه‌تی
گه‌ر شاعیرەكه له هه‌ڵوێستی شاعیرانه‌ی خۆیه‌وە گۆرانیبێژێكی به‌رز نرخاندبێ،
ئه‌وا گۆرانیبێژەكه نابێت دە‌مود‌ەست چاكه‌كه‌ی بداته‌وەو ئه‌ویش شاعیر‌كه
به‌رز بنرخێنێ. چونكه ئه‌م دوو ستایشه به‌دوای یه‌كتریدا و به به‌رچاوی
هه‌مووانه‌وە ڕوویه‌كی قایمی دەوێ كه بینه‌رو بیسته‌رو خوێنه‌ر والێدەكه‌ن
زیبایی هونه‌ریشیان له‌لا ناشیرین بێت، ئه‌م جۆرە له مۆڕاڵ گه‌رچی له
هونه‌رمه‌ندو شاعیری ببینین به‌ڵام له بنه‌ڕەتدا ئاكارو مۆڕاڵی خۆیان نی‌یه،
ئه‌م شێوە ڕێكه‌وتنه ژێربه‌ژێرە زیاتر له سیاسه‌تمه‌دار دەوەشێته‌وە. دیارە
ئه‌و جۆرە كه‌سانه‌ش له په‌نجه‌رەی سیاسه‌ته‌وە هاتوونه‌ته ناو ته‌لاری
ئه‌دەب و هونه‌رەوە، هاتوون بێ‌ئه‌وەی ئاكارو مۆڕاڵی سیاسه‌تیان فڕێدابێ و
ئێستاش دەنگ‌و ووشه ـ هونه‌ر و ئه‌دەب ـ یان كردۆته جۆرە دەمامكێك بۆ
شاردنه‌وەی هێرش‌و په‌لامار و تانه‌و ته‌شه‌رە سیاسی‌یه ناڕەواكانیان.
به‌لژیك 22/10/2003
|
